Direct naar artikelinhoud
InterviewFusien Bijl De Vroe-Verloop

Een lid van de koninklijke familie laat kunst veilen: ‘Je hoopt natuurlijk dat het in Nederland blijft’

Het zou ‘zeer zijn gewaardeerd’ als de kunstwerken die een lid van de koninklijke familie laat veilen eerst aan Nederlandse musea zouden zijn aangeboden, zegt de directeur van de Vereniging Rembrandt. Er is weinig tegen te doen, omdat de tekeningen niet op de lijst van beschermde cultuurgoederen staan. 

Een 16de eeuwse tekening die een onbekende kunstenaar heeft gemaakt naar een beroemde schildering van Leonardo da Vinci die later verloren is gegaan. Dit laat het lid van de koninklijke familie ook veilen. Geschatte opbrengst: 22.000-31.000 euro.Beeld Sothebys

Al 39 jaar is prinses Beatrix beschermvrouwe van de Vereniging Rembrandt, die zich inzet voor het behoud van cultuurbezit in Nederland. Het heeft iets wrangs dat uitgerekend een lid van de koninklijke familie, mogelijk zelfs een van haar zussen, eind deze maand dertien oude tekeningen laat veilen bij Sotheby’s in New York, waardoor die waarschijnlijk naar het buitenland verdwijnen.

Maar zo is de wet, zegt Fusien Bijl de Vroe-Verloop, directeur van de Vereniging Rembrandt. Omdat de tekeningen niet op de lijst van beschermde cultuurgoederen staan en privébezit zijn, mogen ze vrijelijk worden verkocht. Het belangrijkste werk, een krijttekening uit circa 1610 van de hand van Peter Paul Rubens (1577-1640), wordt door Sotheby’s op 2,2 tot 3,1 miljoen euro geschat. Bijl de Vroe verwacht dat de opbrengst hoger wordt. ‘Vorige maand werd een tekening van Lucas van Leyden uit het begin van de zestiende eeuw geveild die ook was getaxeerd op drie miljoen euro. Die is voor 13 miljoen euro weggegaan inclusief opgeld.’

De tekening van Rubens die op de veiling van Sotheby's mogelijk miljoenen gaat opleveren.Beeld Sotheby's

De Rijksvoorlichtingsdienst (RVD) bevestigt dat de tekeningen deel uitmaakten van de nalatenschap van de in 2004 overleden prinses Juliana, alsmede de twaalf kavels met vooral porselein die op 17 januari bij Sotheby’s in Londen worden geveild. Maar de dienst wilde vrijdag niet zeggen van wie de stukken komen. ‘Dat is een privékwestie’. Om dezelfde reden wilde de RVD ook geen antwoord geven op de vraag of de stukken vooraf zijn aangeboden aan musea in Nederland. Dat is bij eerdere verkoop door Oranjes van kunst in privébezit niet gebeurd, wat tot kritiek leidde.

Ook nu lijkt dit te zijn nagelaten. Ten onrechte? Bijl de Vroe: ‘Het zou zeer zijn gewaardeerd. Maar je kan niet zeggen dat het had gemoeten; het vrij kunnen beschikken over je particuliere eigendom is een groot goed in onze rechtsstaat. Maar je hoopt natuurlijk dat een particulier het ook leuk vindt dat het in Nederland blijft. We hebben een groot deel van ons openbaar kunstbezit te danken aan particulieren die schenken in geld of natura of die lid zijn van de Vereniging Rembrandt.’

Fusien Bijl de Vroe-Verloop, directeur van de Vereniging Rembrandt.Beeld Vereniging Rembrandt

Nog een kans 

Gelukkig, zegt ze, krijgen musea in Nederland nog een kans doordat de tekeningen op een openbare veiling worden aangeboden. ‘Het is niet onderhands verkocht.’ Dan had de verkoop stilletjes kunnen plaatsvinden.

De tekening van Rubens, die een voorstudie is van zijn beroemde schilderij De kruisoprichting dat in de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal in Antwerpen hangt,  had volgens Bijl de Vroe zomaar op de lijst van beschermde cultuurgoederen kunnen staan. Dan had minister Ingrid van Engelshoven van Cultuur de verkoop van deze kunst kunnen ophouden, zodat onderzocht kan worden of er belangstelling is van een museum in Nederland dat ook voldoende geld kan bijeen kan sprokkelen. Langs deze weg werd bijvoorbeeld in 2016 voorkomen dat de zogeheten Rintel chanoekia, een antieke joodse kandelaar, naar het buitenland zou gaan. Uiteindelijk brachten het ministerie van OCW en de Vereniging Rembrandt samen het leeuwendeel van het benodigde geld bijeen, waardoor de kandelaar nog steeds is te zien in het Joods Historisch Museum in Amsterdam.

Voor de tekening van Rubens heeft zich nog geen museum gemeld, zegt Bijl de Vroe, al zou die goed passen in enkele openbare collecties. ‘Er zijn drie belangrijke prentenkabinetten in Nederland: die van het Rijksmuseum in Amsterdam, Teylers Museum in Haarlem en Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam. Die musea hebben ook een achterban waardoor je het misschien financieel voor elkaar kan krijgen.’

Een glasdecoratie van René Lalique dat ook wordt geveild in opdracht van het lid van de koninklijke familie. Het was een geschenk aan Prinses Juliana en Prins Bernhard.Beeld RV

Hoge prijs

Tijdsdruk en de te verwachten hoge koopprijs zijn misschien de redenen waarom geen enkele kunstinstelling tot nu toe een balletje bij Vereniging Rembrandt heeft opgegooid. ‘Ik denk dat je meer dan de door Sotheby’s verwachtte opbrengst nodig hebt om überhaupt een kans te maken op de veiling. De economie maakt een onzekere tijd door, en dan doet kunst het altijd goed.’ Zou er zoveel geld bijeen kunnen worden gebracht? ‘Het Rijksmuseum heeft in 2014 dankzij de steun van allerlei fondsen, waaronder de Vereniging Rembrandt, een sculptuur van Adriaen de Vries kunnen verwerven die 22,5 miljoen euro kostte.’

Alle dertien tekeningen die op 30 januari worden geveild, maakten deel uit van de beroemde kunstcollectie van koning Willem II . Die werd geveild omdat de vorst na zijn onverwachte dood in 1849 schulden bleek te hebben. De meeste topstukken werden door partijen uit het buitenland gekocht. ‘De Vereniging Rembrandt was er toen nog niet. We kunnen nu een heel klein stukje herstellen van iets wat toen zomaar kon gebeuren, maar dat later wel een van de opmaten bleek te zijn naar de oprichting van het particuliere mecenaat. Dat is ook de reden waarom de vereniging nu van zich laat horen: met zijn allen kan er veel worden bereikt.’

Een jongensportret dat wordt toegeschreven aan Agostino Carracci (1557-1602). Dit laat het lid van de koninklijke familie ook veilen. Geschatte opbrengst: 31.000-40.000 euro.Beeld Sothebys

Vereniging Rembrandt

De Vereniging Rembrandt is in 1883 opgericht door een groep Amsterdamse kunstliefhebbers die vreesden dat een collectie met tekeningen naar het buitenland zou verdwijnen doordat de verzameling werd geveild. Samen slagen ze er in een kleine 500 tekeningen voor ons land te behouden, waaronder enkele van de mooiste schetsen van Rembrandt – vandaar de naam van de vereniging. De Vereniging Rembrandt, die nu ruim 15.500 betalende leden kent, heeft sindsdien vele musea in Nederland financieel gesteund bij de aankoop van kunst en erfgoed. Mede door het werk van de vereniging zijn bijvoorbeeld de beroemde schilderijen De Liefdesbrief en Het Melkmeisje van Johannes Vermeer (1632-1675) in het Rijksmuseum komen te hangen.

Huwelijksgeschenk

Bij de goederen die door een lid van de koninklijke familie zijn aangebracht voor de veiling op 17 januari bij Sotheby’s in Londen zit ook een gift aan die familie. Kavelnummer 122 , tafeldecoratie van glas waarin tulpen zijn verwerkt, is gemaakt ter gelegenheid van de het huwelijk van Prinses Juliana en Prins Bernhard in 1937. Het is van de hand van de befaamde edelsmid en glaskunstenaar René Lalique (1860-1945). De Franse kunstenaar had de opdracht gekregen om het speciaal voor het huwelijk te maken van het corps diplomatique, alle Nederlandse diplomaten in het buitenland. Geschatte opbrengst op de veiling: 11.500-17.250 euro.