Supersnelrecht rond Oud en Nieuw definitief mislukt: nog maar één zitting

De afgelopen jaarwisseling waren er meer vuurwerkincidenten, meer gewelddadigheden tegen de politie en werd meer schade aangericht dan vorig jaar. 328 mensen werden aangehouden. Slechts één van hen stond op donderdag 3 januari al voor de rechter. Hij kreeg een geldboete van 1.000 euro voor het beledigen van agenten. Ook in 2018 en 2017 bleef de teller steken op één supersnelrechtzaak rond Oud en Nieuw, terwijl in 2011 nog 23 verdachten binnen een week voor de rechter verschenen.

In 2008, na maatschappelijke consternatie over het geweld tegen hulpverleners en politieagenten rond de jaarwisseling, werd het supersnelrecht ingezet om dit soort crimineel gedrag zo snel mogelijk af te straffen. De verdachte moet binnen drie tot zes dagen voor de rechter verschijnen. Potentiële daders zouden zo moeten worden afgeschrikt. Supersnelrecht wordt ook toegepast bij andere grote evenementen zoals Koningsdag en voetbalwedstrijden, en in eenvoudige winkeldiefstalzaken waarbij het bewijs rond is.

Te dronken

In de praktijk blijkt dat supersnelrechtzaken na Oud en Nieuw in zo’n korte tijd niet goed rond te krijgen zijn. ‘Deze zaken zijn te complex’, zegt een woordvoerder van het Openbaar Ministerie, ‘en soms waren de verdachten nog te dronken om ze al zo snel te berechten.’

Sommige zaken zijn doorgeschoven naar een latere datum. Andere worden behandeld in een ‘gewone’ snelrechtzitting – hierbij verschijnen verdachten binnen zeventien dagen voor een rechter. Zo meldt het Openbaar Ministerie Midden-Nederland, dat 35 misdrijfzaken rondom de laatste jaarwisseling behandelt, dat één Amersfoortse verdachte op 11 januari voor de rechter moet verschijnen wegens belediging van agenten. Twee minderjarigen, ook verdacht van het beledigen van agenten, verschijnen op 12 maart en 2 april voor de rechter. Twee andere zaken waarbij agenten zijn beledigd werden afgehandeld met geldboetes.

‘Supersnelrecht werkt eigenlijk alleen als er sprake is van een bekennende verdachte en als er geen slachtoffers zijn’, zegt hoogleraar strafrecht Henny Sackers. ‘Het supersnelrecht beloofde veel, maar heeft in de praktijk weinig laten zien.’

Uit criminologisch onderzoek is allang bekend dat lik-op-stukbeleid geen preventieve werking heeft, zegt Jan Brouwer, hoogleraar recht en samenleving. ‘Supersnelrecht tijdens Oud en Nieuw is er alleen om de publieke opinie te bevredigen. Zodat mensen denken: de overheid zit er bovenop.’

Kritiek vanuit de rechtspraak

Ook vanuit de rechtspraak klinkt al langer kritiek op het haastige supersnelrecht rondom Oud en Nieuw. Het zou een ‘slordige’ rechtsgang in de hand werken, stelde de Raad voor de Rechtspraak in 2014. Aanleiding was een onderzoek van RTL Nieuws waaruit bleek dat rechters bij meer dan 60 procent van de (super)snelrechtzaken uiteindelijk een lagere straf opleggen dan door justitie werd geëist. Sindsdien lijkt het Openbaar Ministerie te hebben ingebonden en maakt het nog nauwelijks gebruik van supersnelrechtspraak rondom Oud en Nieuw.

Een woordvoerder van het ministerie van Justitie en Veiligheid gaat niet in op de vraag of er afscheid is genomen van het supersnelrecht als afschrikwekkend middel tegen crimineel gedrag rondom Oud en Nieuw. ‘Als het in een zaak haalbaar en opportuun is, dan wordt ingezet op supersnelrecht. Wanneer dat is, is aan het OM om te bepalen.’

‘In de rechtbank hier gebruiken wij het supersnelrecht niet meer’ zegt Jan Brouwer, die naast hoogleraar ook rechter in Arnhem is. ‘Het is niet op de realiteit geënt. De politie heeft het al druk genoeg met het handhaven van de openbare orde. Die kan niet ook nog eens binnen een paar dagen het bewijs rond krijgen voor een zaak.’