Direct naar artikelinhoud
VerslaggeverscolumnMarjon Bolwijn

Hoe verpleegkundigen ondanks personeelstekort de zorgkwaliteit bewaken

Florence Nightingale dreigt uit het ziekenhuis te verdwijnen. Het personeelstekort is zo nijpend en de werkdruk zo hoog, dat de verpleegkundigen zich de benen uit het lijf lopen om de patiënten de zorg te bieden die zij nodig hebben. Persoonlijke aandacht is een sluitpost aan het worden.

Met een bezwaard gemoed steel ik wat van de tijd die de teammanager en een verpleegkundige op de afdeling neurologie en neurochirurgie in het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam eigenlijk niet hebben. Jacqueline en Charelle zijn te vinden op de negende verdieping van het immense nieuwe gebouw waarin het grootste academisch ziekenhuis van het land huist. Iedere patiënt heeft een eigen kamer. Een eigen ruimte voor het personeel is de architect vergeten. Verpleegkundigen brengen hun pauzes daarom door met patiënten en hun bezoek, rond een tafeltje in een kleine nis op de lange gang.

Op het prikbord hangen A4’tjes met vakbondstaal. ‘Startsalaris CliniClown: 2.800 euro, verpleegkundige: 2.000.’ Over geld hebben Jacqueline en Charelle het deze ochtend geen moment. Passie voor de patiënt is wat hen drijft.

Lege bedden door personeelstekort.

Elke ochtend is het weer spannend: zijn er voldoende handen aan het bed? Het ziekteverzuim op de afdeling is hoog. Acht van de 61 bedden zijn ‘dicht’, want aan de eis één verpleegkundige op vier patiënten wordt niet getornd. Anders komen de veiligheid en kwaliteit van de zorg in gevaar. De teammanager stuurt op behoud van haar mensen. Ze laat hen liever geen extra diensten draaien om overbelasting te voorkomen. Protocollen worden opzijgeschoven als zij zinloos zijn. ‘Bij patiënten die geen pijn hebben, gaan we niet drie keer per dag pijnscores meten.’

Het personeelstekort kent een waaier aan oorzaken. Beroepsopleidingen leveren door een eerder ingestelde numerus fixus te weinig verpleegkundigen. De aantrekkende economie lokt personeel naar banen met een hoger salaris en lagere werkdruk. Streekziekenhuizen en verpleeghuizen trekken omdat er meer aandacht is voor de patiënt. Van de blijvers kampt een aantal met burn-outklachten. De zorg die in academische ziekenhuizen wordt verleend, is de laatste jaren complexer geworden. Verpleegkundigen zijn specialisten met veel eigen verantwoordelijkheid. Dat maakt het vak boeiender, maar ook zwaarder.

Verpleegkundige Charelle.

‘Hoe gaat het met u?’ vraagt Charelle, terwijl ze de kamer van een patiënt uitloopt om een stoel voor hem te halen. Op neurochirurgie zorgt zij voor patiënten die zijn geopereerd aan de hersenen of ruggemerg. Ze hebben bijvoorbeeld een hersentumor of hersenletsel, opgelopen bij een verkeersongeluk. Uitdagend werk vindt ze het, op een afdeling die haar fascineert. ‘Want alles in het menselijk lichaam wordt aangestuurd door de hersenen.’

‘Die lieve zuster’ wordt ze genoemd. Het vergt inventiviteit om die titel waar te maken. Voor een gezellig praatje is nauwelijks tijd. Omdat ze dat belangrijk vindt, maakt Charelle die tijdens de medische handelingen die ze moet verrichten. Want daarna is het ‘rapido’, door naar de volgende.

Er liggen veel ‘zorgzware’ patiënten op de afdeling. Ze kunnen niet lopen, niet eten en amper bewegen. Dat betekent naast alle medische handelingen ook katheters plaatsen en verwisselen, zes keer per dag sondevoeding toedienen, elke drie uur de patiënt omdraaien om doorliggen te voorkomen.

Om de oplopende kosten van de gezondheidszorg binnen de perken te houden, moeten patiënten zo snel als mogelijk het pand verlaten. Soms onverantwoord snel vindt Charelle, en dan gaat ze ervoor liggen en overtuigt ze de arts van nog één nachtje extra.

De verantwoordelijkheid voor vier patiënten die jonge collega’s na hun inwerktijd krijgen, vindt ze te zwaar. ‘We hebben het hier niet over de behandeling van schimmelvoeten.’ Er zijn veel ongeschreven regels en daar gaat wel eens iets mis, ziet Charelle. Zo komt het voor dat de materialen voor canules op zijn. Canules zijn holle buisjes die worden aangebracht in de luchtpijp om te kunnen ademen. Elk gebruik moet worden geregistreerd, zodat op tijd bijbesteld kan worden. In de drukte wordt die informatie niet altijd gedeeld.

Een CliniClown verdient meer.Beeld ANP

Het is hard aanpoten, zegt Charelle, maar ze weet waarom ze voor dit vak gekozen heeft. ‘Ik ben sociaal en sta graag in contact met mensen. De dankbaarheid die je krijgt is elke dag weer een cadeautje. Mijn doel is goede zorg en tevreden patiënten. Dat mag allebei door de hoge werkdruk niet in gevaar komen.’

Teammanager Jacqueline is optimistisch. Personeelstekorten komen en gaan. Het kan niet anders of er komt een nieuwe aanwas aan verpleegkundigen, zegt ze. Ze rekent op de ‘mensen die inzien dat er iemand moet zijn die voor hun moeder of vader gaat zorgen.’