Minister Dekker wil ‘een halt toeroepen aan de juridisering van de samenleving’
Hoe minder mensen naar de rechter stappen, hoe beter minister Dekker van Rechtsbescherming het vindt. Vrijdag presenteerde hij daartoe een fundamentele herziening van de rechtsbijstand, met als motto ‘minder procedures, meer oplossingen’. Critici vrezen voor ‘de toegankelijkheid van het recht’.
Een halt toeroepen aan de juridisering van de samenleving. Dat is volgens minister Sander Dekker (Rechtsbescherming, VVD) het idee achter een grondige herziening van het stelsel van gefinancierde rechtsbijstand. ‘Een gang naar de rechter is niet altijd de beste manier om een conflict op te lossen.’
Dat zei Dekker vrijdag na afloop van de ministerraad bij de presentatie van zijn plannen. In de juridische wereld, waarmee Dekker al maanden overhoop ligt, is er lang naar uitgekeken. Het nieuwe credo wordt: ‘Minder procedures, meer oplossingen.’ Hij wil proberen het aantal zaken waarbij een pro-deoadvocaat nodig is drastisch te verminderen, ook door de overheid zelf minder te laten procederen. ‘We steken de hand nadrukkelijk ook in eigen boezem.’
Eerder dit jaar wees Dekker in een Kamerdebat de eis van de oppositie af om 127 miljoen euro extra uit te trekken voor de sociale advocatuur. Dat geld was volgens de beroepsgroep nodig om op een aanvaardbaar niveau gehonoreerd te worden. Dekker houdt het jaarlijkse bedrag dat de overheid wil besteden op 400 miljoen. ‘Daarmee zitten we in de top van Europa en kunnen we een heel fatsoenlijk stelsel overeind houden.’
Volgens Dekker steeg het aantal zaken met gefinancierde rechtshulp de afgelopen twee decennia met 40 procent. Die trend wil de minister keren. Iedereen houdt toegang tot juridische bijstand, maar dat hoeft niet per se de rechter te zijn. Dekker ziet zijn ‘modernisering’ langs vier lijnen.
Juridische spreekuren
Allereerst moeten er veel meer juridische spreekuren komen in bibliotheken en wijkcentra. Hij noemt dat ‘de koppeling van het sociale en juridische domein’, in de hoop escalatie van een conflict te voorkomen. Er zijn nu dertig juridische loketten in Nederland, maar die zijn voor veel mensen te hoogdrempelig.
De tweede stap, mocht een gang naar de rechter toch in beeld komen, is om ‘een vorm van triage’ in te stellen. Een onafhankelijke instantie moet bekijken of gesubsidieerde rechtsbijstand echt noodzakelijk is, of dat iemand gebaat is bij andere vormen van hulp. Hoe die instantie vorm krijgt, gaat Dekker bespreken met de bestaande juridische loketten en de Raad voor Rechtsbijstand. ‘Niet meteen naar het ziekenhuis, eerst naar de huisarts’, is de vergelijking die de bewindsman maakt.
Ten derde wil Dekker af van het systeem dat advocaten betaald krijgen om te procederen. ‘Dat is een perverse prikkel.’ Hij introduceert ‘rechtshulppakketten’. Voor een integrale, vooraf bepaalde prijs wordt bijvoorbeeld een echtscheiding geregeld. Zo moet een succesvolle bemiddeling worden gehonoreerd, niet een rechtszaak.
Tot slot zal de overheid een hogere procesvergoeding betalen als zij een zaak verliest die zij zelf heeft aangespannen. Het nieuwe stelsel wordt als het aan Dekker ligt de komende jaren in fases ingevoerd. De Vereniging Sociale Advocatuur Nederland en de Nederlandse Orde van Advocaten reageerden vrijdag meteen afwijzend. Regeringspartij D66 noemde bij monde van Kamerlid Maarten Groothuizen de plannen voorzichtig ‘een eerste stap’. SP-Kamerlid Michiel van Nispen beoordeelde ze als ‘slecht voor de toegankelijkheid van het recht’.