De Volkskrant film- en tv-tips voor dinsdag 13 november

Errementari (Paul Urkijo Alijo, 2017)

Te zien via Netflix

Het gaat goed met de Baskische film. Op de afgelopen editie van het filmfestival van San Sebastian beleefden liefst twintig producties uit Baskenland hun première. Maar hoe vaak stuit je als Nederlandse toeschouwer op een film uit die regio? Bij Netflix kan het zomaar gebeuren, dankzij de verzamelwoede van het streamingkanaal. Sinds kort prijkt Errementari op de Netflix-voorpagina, een film die zich afspeelt in en rond een Baskisch stadje ten tijde van de Eerste Carlistenoorlog (1833-1840). Centraal staat smid Patxi (Kandido Uranga), een woeste man die na terugkeer van het front zijn ziel aan de duivel heeft verkocht, maar zijn eigen methoden heeft om dat pact naar zijn hand te zetten.

Kijken loont alleen al vanwege de aardse klanken van het Baskisch, maar Errementari (‘De smidse’) is bovendien een charmante genreoefening, verzorgd van opzet en sterk van sfeer. Mooi, hoe Patxi’s gelaat lange tijd in donker is gehuld of dankzij de cameravoering slechts vluchtig zichtbaar is, tot zijn ware aard duidelijk wordt en het kwaad een heel andere gedaante krijgt. Aanvankelijk lijken schrijver en regisseur Paul Urkijo Alijo en coscenarist Asier Guerricaechevarría moeite te hebben een hoofdpersoon te kiezen. Is het misschien de ambtenaar (Ramón Aguirre) die denkt dat Patxi gestolen goud verstopt in zijn smederij? Gaandeweg spitst de film zich toe op het meisje Usue (Uma Bracaglia), dat dichter bij de smid staat dan haar stiefouders zouden willen. De film sprankelt vooral wanneer we voorbij de met crucifixen en stalen doorns beslagen poort van de smederij komen en zien welk satanisch gebroed in dat duistere hol wordt vastgehouden.

Errementari is een fijne bewerking van een van de oudste sprookjes ter wereld – dat van de smid en de duivel – dat volgens onderzoekers al zo’n zevenduizend jaar lang en in maar liefst 35 verschillende talen wordt doorverteld. Ook werd het door de gebroeders Grimm opgenomen in hun collectie Kinder- und Hausmärchen (1812-1822). In de Baskische versie van het sprookje kun je elke helse creatuur vangen door zijn weg met vis te versperren, maar Alijo lijkt daar weer zijn eigen variatie op te hebben bedacht. Zijn duivels en demonen laten zich bedwingen door kikkererwten voor hun bokkenpoten te gooien, aangezien ze die dan dwangmatig moeten tellen. Het is het misschien wel mooiste detail van dit sympathieke, mals opgediende griezelsprookje.

Schrijver en regisseur Paul Urkijo Alijo werkte zeven jaar aan zijn speelfilmdebuut Errementari.

Volcano (Mick Jackson, 1997)

Veronica, 22.40-00.50 uur

Tommy Lee Jones als rampenbestrijder, dan komt het wel goed, zou je denken. Maar in deze discutabele, maar op een zeker campniveau best te genieten rampenfilm ga je toch aan de reddingscapaciteiten van de doorknede acteur twijfelen. Al is de ramp in kwestie dan ook geen kattenpis: het centrum van Los Angeles blijkt op een vulkaan te liggen, die op het punt van uitbarsten staat. De lava spettert van het scherm, dat wel, maar heeft helaas geen al te beste invloed op het inlevingsvermogen van de hoofdrolspelers.

Rosa Luxemburg (Margarethe von Trotta, 1986)

WDR, 23.50-01.45 uur

Von Trotta’s zesde speelfilm, deze biografie van de enigmatische Duits-Poolse socialist Rosa Luxemburg (1871-1919), werd een wat looiig drama, maar wel met een geweldige hoofdrol van Barbara Sukowa. De Duitse actrice, die tot nu toe zeven keer met Von Trotta samenwerkte (onder andere in Hannah Arendt uit 2012), won destijds met haar rol in Cannes de acteursprijs. Ze schittert volop, als de journalist en latere politicus die in het Duitsland van voor de Eerste Wereldoorlog geschiedenis schreef met haar strijd voor het socialisme en pacifisme.

Brard & Jekel: Vet NPO 3, 20.25 uur

In de laatste aflevering uit deze reeks kijken Patty Brard en Diederik Jekel wat ze kunnen doen om van hun overgewicht af te komen. Moeten ze op dieet of is een maagverkleining een serieuze optie? Daarnaast vertelt Mesut Savas van het Erasmus MC over de wondermiddeltjes van de toekomst.

Brandpunt+NPO 2, 21.00 uur

Boer Marc van Rijsselberghe is erin geslaagd op verzilte grond aardappels en groenten te verbouwen: een ontdekking die afgeschreven landbouwgrond weer bruikbaar zou kunnen maken. In het kielzog van talloze internationale delegaties komt Brandpunt+ een kijkje nemen.

De MonitorNPO 2, 21.30 uur

De Monitor doet onderzoek naar draagmoederschap in Nederland. De criteria voor ivf-draagmoederschap zijn streng, waardoor stellen met een kinderwens uitwijken naar het buitenland. De beroepsgroep van gynaecologen wil een versoepeling. Wat zijn de voor- en nadelen?

OnderstromenNPO 2, 22.55 uur

Met Homerus’ Odyssee in de hand reist filosoof Ad Verbrugge langs Nederlandse kustplaatsen, op zoek naar nieuwe levenswijsheden. In deze tweede aflevering vraagt hij bezoekers aan het strand van Bloemendaal naar de invloed van oppervlakkigheid, vertier en plezier.

DeadwindCanvas, 23.15 uur

Nieuwe Finse misdaadserie waarin de jonge weduwe en rechercheur Sofia Karppi samen met een nieuwe, nukkige collega een reeks moorden in en rondom Helsinki onderzoekt. Hun eerste slachtoffer wordt gevonden op een bouwwerf, met een boeket witte lelies in haar handen gedrukt.

Stacey DooleyBBC 1, 23.45 uur

BBC-journalist Stacey Dooley volgt negen maanden lang het leven van een aantal jonge Britten die tussen wal en schip zijn beland en dakloos zijn geraakt. Onder hen de 18-jarige Josh, die in Blackpool aan het werk probeert te blijven, terwijl hij van slaapbank naar nachtopvang gaat.