Ook homostellen kunnen nu terecht bij IVF-klinieken
Homostellen die via een draagmoeder een kind willen krijgen, kunnen vanaf 2019 terecht bij enkele Nederlandse IVF-klinieken. Dat was tot dusver niet mogelijk vanwege de strikte criteria rondom het draagmoederschap. Vier vragen over homoseksuele wensouders, draagmoeders en IVF.
Wat heeft deze doorbraak veroorzaakt?
Eind augustus is het nieuwe ‘modelreglement’ van de Embryowet gepubliceerd, geschreven door een commissie van gynaecologen en klinische embryologen. Dat herschreven modelreglement biedt gynaecologen, IVF-artsen en andere professionals praktische uitleg van hoe ze in de praktijk met de Embryowet moeten omgaan. In het nieuwe reglement is voor het eerst een hoofdstuk gewijd aan draagmoederschap. Daarin worden de verruimde criteria voor het draagmoederschap beschreven.
Het oude criterium dat beide wensouders genetisch verwant moeten zijn met het kind, wordt losgelaten. Die voorwaarde blokkeerde voor homostellen de route van het IVF-draagmoederschap, waarbij de eicel dus niet van de draagmoeder komt. In het herschreven modelreglement wordt slechts geëist dat het kind genetisch verwant moet zijn aan één van de wensouders.
Dat maakt de weg vrij voor homostellen om via IVF de zaadcel van één van de mannen te vermengen met de eicel van een vrouw, en het embryo vervolgens te plaatsen in een draagmoeder. Die draagmoeder bevalt daarna dus van haar niet-biologische kind.
Het modelreglement is onlangs geaccordeerd door de Tweede Kamer. ‘Het is de uitleg van de wet en heeft daarmee in feite wettelijke geldingskracht’, aldus Annemiek Nap, gynaecoloog in het Rijnstate-ziekenhuis in Arnhem. Ze was voorzitter van de commissie die het reglement herschreef.
Welke IVF-klinieken zijn bereid IVF-draagmoederschap voor homostellen aan te bieden?
Volgens het tv-programma De Monitor, dat dinsdagavond werd uitgezonden, willen in ieder geval MC Kinderwens in Leiderdorp en Nij Geertgen in Elsendorp (Noord-Brabant) in 2019 starten met draagmoederschap voor homostellen. In Leiderdorp gaat het in eerste instantie om een behandeling waarbij de draagmoeder ook de eiceldonor is – ook wel traditioneel draagmoederschap genoemd.
In Nij Geertgen hoeft dat niet. Die IVF-kliniek is bereid een embryo terug te plaatsen dat genetisch verwant is aan één van de wensvaders en een eiceldonor die niet verwant hoeft te zijn aan de draagmoeder. ‘Ik vind het te gek voor woorden dat homostellen, maar ook vrouwen met bijvoorbeeld oncologische klachten, naar het buitenland moeten gaan om daar hun kinderwens in vervulling te laten gaan’, aldus directeur Marc Scheijven. Twee andere IVF-klinieken overwegen nog of ze draagmoederschap voor homostellen gaan aanbieden.
Hoe vinden homostellen een draagmoeder?
Dat doen ze in hun eigen netwerk. Volgens de wet mag je niet in het openbaar naar een draagmoeder zoeken, en andersom mag een draagmoeder zich niet op commerciële basis (via een advertentie bijvoorbeeld) aanbieden. Als ze een draagmoeder gevonden hebben, mogen wensouders haar wel een vergoeding geven.
Door alle stringente voorwaarden zijn veel homostellen de afgelopen jaren voor hun kinderwens naar het buitenland uitgeweken. Vooral Canada, de VS en Cyprus waren populair. Er zijn ook homostellen die hun heil zochten bij een draagmoeder in Azië, met name India. Die goedkope Aziatische route wordt echter sterk afgeraden, omdat de belangen van draagmoeder en kind in die landen onvoldoende zijn gewaarborgd.
Is met het nieuwe modelreglement nu alles geregeld voor homostellen met een kinderwens?
Nee, het reglement gaat alleen over het medische traject. Juridisch blijft er nog steeds veel onzekerheid, bijvoorbeeld wanneer een draagmoeder alsnog besluit om het kind te houden. ‘Dan kun je als homostel wel bij de notaris een contract hebben afgesloten, maar volgens de Nederlandse wet blijft de draagmoeder altijd zeggenschap houden over het kind dat ze gebaard heeft’, aldus Nap.
Of wat gebeurt er wanneer het kind bij de geboorte zwaar gehandicapt blijkt te zijn, en de wensouders het toch niet willen? Twee jaar geleden adviseerde de staatscommissie Herijking Ouderschap al om in de wet een specifieke regeling voor draagmoederschap op te nemen, om de risico’s van alle betrokkenen te beperken. De Tweede Kamer heeft zich hierover nog steeds niet uitgesproken.
De stichting voor roze ouderschap Meer dan Gewenst is verheugd dat enkele IVF-klinieken nu ook bereid zijn homostellen te helpen (‘een grote sprong voorwaarts’), maar roept de Kamer op zo snel mogelijk het debat aan te gaan over draagmoederschap. ‘De ontwikkeling bij IVF-klinieken vraagt om haast bij de politieke besluitvorming, om de kinderen die geboren worden juridisch te beschermen’, aldus voorzitter Luc Nibbeling.