Dreigend faillissement voor MC Slotervaart en IJsselmeerziekenhuizen Flevoland

‘Een faillissement is mogelijk onafwendbaar’, aldus het persbericht van MC Slotervaart en MC Groep, waartoe de drie Flevolandse Ziekenhuizen behoren. Zorgverzekeraar Zilveren Kruis en de meeste andere zorgverzekeraars stoppen met de financiering van het voortbestaan van de ziekenhuizen. Patiënten die al zijn opgenomen, worden wel gewoon behandeld. 

Het Amsterdamse MC Slotervaart stuurt ambulances met noodgevallen naar andere ziekenhuizen in de hoofdstad. ‘Dat hebben we gedaan omdat spoedgevallen het grootste deel van de instroom van nieuwe patiënten vormen’, aldus de woordvoerder. ‘Die instroom willen we gezien de huidige onzekerheid beperken. Huisartsen kunnen wel patiënten blijven doorverwijzen.’

MC Slotervaart en de drie Flevolandse ziekenhuizen verkeren al langer in financiële problemen. Begin deze maand werd bekend dat de MC Groep, waar de drie Flevolandse ziekenhuizen onder vallen, 4,6 miljoen euro negatief eigen vermogen heeft. Dat is bijna een miljoen meer negatief vermogen dan een jaar eerder. In juli gaf accountantskantoor EY een waarschuwing uit, omdat MC groep een lening van zes miljoen euro niet op tijd kon aflossen aan ING. De bank gaf MC Groep extra tijd.

Overcapaciteit

MC Groep wijt de penibele financiële situatie aan hoge personeelskosten ten gevolge van krapte op de arbeidsmarkt. ‘Dat lijkt me eerder een gevolg van de problemen dan de oorzaak’, zegt Wim Groot, hoogleraar gezondheidseconomie aan de Universiteit Maastricht. ‘Er is overcapaciteit in Amsterdam: de bedden van MC Slotervaart zijn niet nodig. Het VU medisch centrum, Universitair Medisch Centrum Amsterdam en het Onze Lieve Vrouwe Gasthuis (OLVG) zijn veel groter, hebben unieke specialisaties, zijn bijna onmisbaar.’

De enige manier om dan toch contracten met zorgverleners binnen te slepen, zegt Groot, is door lagere tarieven dan anderen te bieden – geen beste basis voor een winstgevend bedrijf. Bovendien is MC Slotervaart al jaren in de greep van onrust. Specialisten liggen overhoop met het bestuur, en het ziekenhuis kreeg al een tijdje extra aandacht van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd. 

Groot: ‘Er is grote behoefte aan personeel in de zorgsector, dus MC Slotervaart moet meer geld bieden om mensen binnen te houden. Tegelijk kiezen patiënten voor andere ziekenhuizen als het ergens onrustig is, huisartsen sturen patiënten ergens anders heen. Het ziekenhuis ging in 2009 al bijna failliet. Het is voor de maatschappij geen ramp dat het nu dichtgaat. Voor het personeel is het wel buitengewoon vervelend.’

Veranderende zorgsector

Wat MC Slotervaart en de drie Flevolandse ziekenhuizen bindt, is dat ze onvoldoende in staat zijn geweest zichzelf opnieuw uit te vinden in een veranderende zorgsector. Ook in Flevoland speelt overcapaciteit een rol. Te weinig patiënten, te veel bedden. ‘Vroeger kwam je na een paar weken uit het ziekenhuis, en dan was je beter’, zegt Guus Schrijvers, emeritus hoogleraar volksgezondheid. ‘Nu sta je in één dag met een nieuwe heup buiten, en dan begint het revalideren pas.’

Ziekenhuizen moeten daardoor hun bedrijfsmodel aanpassen, zegt Schrijvers: vastgoed afstoten en personeel omscholen. Sterker nog, zeggen zorgeconomen: ziekenhuizen in Nederland kampen met een dreigend vastgoedprobleem. De politiek en de samenleving willen zo veel mogelijk ambulante en poliklinische behandelingen, om zo te besparen op dure ziekenhuisovernachtingen. En dat gebeurt, mede omdat voortschrijdende medische technologie steeds meer mogelijk maakt. 

Ook het gedrag van patiënten verandert. Vroeger ging men met alle kwalen naar het plaatselijke ziekenhuis, nu googelt een patiënt de beste zorg voor zijn aandoening en kiest een Lelystedeling met kanker voor behandeling in het Amsterdamse Antoni van Leeuwenhoek. 

In een poging de IJsselmeerziekenhuizen in Flevoland toch weer winstgevend te maken, schrapte de eigenaar specialistische afdelingen, voegde hij poliklinische afdelingen samen, en was er een aantal saneringsrondes. Het bestuur raakte zo in conflict met medisch specialisten en ander personeel, werkdruk en ziekteverzuim namen toe, en daarmee de zorgen over de kwaliteit. De Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd plaatste de drie IJsselmeerziekenhuizen – het Zuiderzeeziekenhuis in Lelystad en de twee kleine broertjes in Emmeloord en Dronten – in augustus onder verscherpt toezicht.

Loek Winter

MC Slotervaart en MC Groep zijn gescheiden ondernemingen, beide deels eigendom van Loek Winter. Deze radioloog en ondernemer kocht de Flevolandse IJsselmeerziekenhuizen in 2009 en nam in 2013 het Amsterdamse MC Slotervaart over. Winter en zijn zakelijk partner Willem de Boer hebben samen 80 procent van de twee ondernemingen in handen. Daarmee zijn de vier ziekenhuizen de enige vier grote medische centra die eigendom zijn van een commerciële partij.

Toch is het te kort door de bocht om hieruit te concluderen dat commercieel eigendom van ziekenhuizen niet werkt. Dit lijkt eerder een slechte investering. Alle vier de instellingen waren al nagenoeg failliet toen Winter en zijn partners ze overnamen. Een tijd draaiden ze stabiel, maar uiteindelijk bleken Winter en zijn partner De Boer niet in staat antwoord te bieden aan veranderende marktomstandigheden en de druk van zorgverzekeraars om tarieven laag te houden. Onduidelijk is hoeveel Winter en De Boer hebben verdiend aan de ziekenhuizen.

Zorgverzekeraars 

In september maakten de besturen van de vier ziekenhuizen plaats voor een overgangsteam dat de financiën op orde moest brengen. Zorgverzekeraars hebben nu aangegeven geen vertrouwen in de toekomst meer te hebben en de financiering stop te zetten.

De ondernemingsraad van MC Slotervaart noemt het ‘onvoorstelbaar dat een zorgverzekeraar willens en wetens twee ziekenhuizen te gronde richt.’ Gezondheidseconoom Xander Koolman zegt het anders: ‘Zorgverzekeraars zorgen voor verzekerden, niet voor ziekenhuizen.’