Friezen boos: Leeuwarden wil als Culturele Hoofdstad de folklore ontstijgen, maar tv-uitzending helpt niet mee

Het moment suprême moest het worden, de officiële opening van het Culturele Hoofdstadjaar 2018 in Leeuwarden. De AvroTros zond de ouverture zaterdagavond live uit op de nationale televisie. Friesland zou zich tonen aan het land en de wereld. Maar een onverdeeld succes werd het niet.

'Het televisieprogramma maakte zaterdag een karikatuur van Friesland', aldus de Leeuwarder Courant maandag in het hoofdredactioneel commentaar. 'Blijkbaar reikt het Randstedelijk denken over deze provincie nog niet veel verder dan fierljeppen, de Elfstedentocht, Friese paarden en Foppe de Haan.'

Drie pleinen in Leeuwarden liepen zaterdagavond vol voor het openingsspektakel, geregisseerd door Ira Judkovskaja (Tryater). Koning Willem-Alexander en koningin Máxima waren er voor naar Friesland gekomen. De hele dag waren er al voorproefjes te zien van een deel van de 250 programmaonderdelen, die dit jaar vier miljoen bezoeken aan Friesland teweeg moeten brengen.

's Avonds was er een lichtshow, dans en muziek. Maar de tv-registratie van het festijn riep vooral vragen op, volgens de tv-recensie in de Leeuwarder Courant (twee sterren). 'En dan met name deze: waar kijken we in vredesnaam naar?'

Op de pleinen stonden drie 'speciale reporters' klaar. In vluchtige intermezzo's kwamen journalist Nynke de Jong, acteur Tim Douwsma en voetbaltrainer Foppe de Haan niet verder dan algemeenheden. De Jong vanaf het Oldehoofsterkerkhof: 'Het is hartstikke vol. Mensen hebben weer en wind getrotseerd om hier te zijn. Te gek.'

Wat er ondertussen op de pleinen gebeurde, bleef voor thuisblijvers een raadsel. 'Je zag drie presentatoren die niets te presenteren hadden', aldus recensent Job van Schaik. 'Tussendoor mocht Frits Sissing steeds zeggen hoe prachtig het allemaal was.'

Folklore

Het was niet alleen de gehaaste vorm die stak. Terwijl Leeuwarden-Fryslân als Culturele Hoofdstad traditie en folklore juist wil ontstijgen, deden ze in Hilversum weinig moeite clichés te omzeilen.

Oud-schaatser Erik Hulzebosch, in 1997 tweede tijdens de laatste Elfstedentocht, was maar weer eens naar Leeuwarden gestuurd. Daar mocht hij in een vooraf opgenomen filmpje zijn licht laten schijnen over de nieuwe fontein, de eerste van de elf die dit jaar in de Friese elf steden zullen verrijzen. 'Ik ben niet zo van kunst, maar dit klopt gewoon op een of andere manier.'

De reacties waren niet mals. Een 'aanfluiting' en een 'Frits Sissing-show', mokten twitteraars. Ook oud-Oerol-directeur Joop Mulder had er geen goed woord voor over. 'In Hilversum snapt men er duidelijk niets van.' In de provinciehoofdstad zelf, waar zo'n 35 duizend bezoekers de aftrap in levende lijve meemaakten, was het enthousiasme beduidend groter.

'Aanfluiting'

De eigen taal, cultuur en tradities waar de Friezen zo grutsk (trots) op zijn, komen ruimschoots aan bod in het Culturele Hoofdstadjaar. Bijvoorbeeld in Under de Toer (Onder de toren), een reeks lokale manifestaties in plaatselijke kerken. Of in het Sjen yn it Tsjuster (Zien in het duister), een eerbetoon aan de in 2013 overleden blinde Friese dichter Tsjêbbe Hettinga.

2018 wordt geen jaar van navelstaren rond de Oldehove. Het moet een volksfeest voor en door de gemeenschap worden, maar ook een artistiek programma met internationale allure. De reuzenpoppen van het Franse Royal de Luxe (deze zomer in Leeuwarden voor het eerst in Nederland te zien) kwamen zaterdag even voorbij. Maar dat Friesland meer is dan fierljeppen, sûkerbôlen en pompeblêden kwam nog niet overtuigend uit de verf.

Met het containerthema iepen mienskip (open gemeenschap) heeft de organisatie het zich ook niet gemakkelijk gemaakt. 'Een sterke eigen cultuur én een kosmopolitische inslag', belooft het themaverhaal. 'Cocktails van heden en verleden, mixen tussen stad en platteland, tussen wetenschappers en kunstenaars.'

Bijvoorbeeld in Kening fan 'e Greide, een reeks voorstellingen en exposities over de biodiversiteit die in de provincie onder druk staat. Of de expositie rond het leven van Mata Hari, die geboren werd in Leeuwarden maar haar einde vond voor een Frans vuurpeloton. En in De Stormruiter, een spektakelshow over de strijd tegen het water met honderd Friese paarden in de hoofdrol, gebaseerd op de 19de-eeuwse novelle Der Schimmelreiter.

Nee, Friesland zoekt het dit jaar zeker niet alleen langs vertrouwde wegen. Dat is niet alleen voor de beeldvorming lastig. Zo worstelt Joop Mulder zelf met Sense of Place. Het krijgen van de benodigde vergunningen voor zijn landschapskunstproject rond de Waddenkust verloopt moeizaam.

Toch is er deze zomer ook gewoon tijd voor kaatsen en skûtsjesilen. Maar dan wel tijdens een gezamenlijke demonstratie van traditionele Europese sporten en spellen, zoals Schots hamerwerpen, Frans wijnvatrollen, Italiaans kaasslingeren en Pools volleybal - met drie gaten in het net.

Bekijk hier de uitzending terug.