Het is herfst: hoe je soepel de overgang maakt naar de donkere (knusse) dagen
Grofweg kun je mensen indelen in twee kampen: types die zich verheugen op de herfstperiode (want: kaarsjes, pompoenen en warme chocolademelk) en dan heb je de groep die opziet tegen de donkere dagen (want: regen, somberte en binnen zitten). Voor beide kampen verzamelden we de fijnste stukken met tips voor de herfstperiode, van recepten, series tot sport.
Herfstfetisj
‘Ik heb een herfstfetisj (dat is echt een goed woord, al zeg ik het zelf) en ik sta daar niet alleen in’, schrijft Aaf Brandt Corstius in haar column. ‘Op die sociale media wordt vanaf eind september elke tijdlijn bevolkt door foto’s van bomen met verkleurende bladeren of voeten in mooie gympen die van bovenaf zijn gefotografeerd tussen gevallen bladeren, met daaronder een poëtisch relaas met herfstblad-emoji over hoe heerlijk de herfst is.’ Die herfstfetisj ontstond toen Aaf een jaar doorbracht in Amerika, waar de herfst nog mooier is dan in Nederland. Sindsdien sleept ze haar gezin elke herfst mee, ‘naar een oord als Bunnik, waar ook appelplukdagen zijn. Het regent altijd net heel hard op die dag, maar dat is niet erg, zeg ik dan, want straks zitten we thuis bij het vuurtje. Dat zeg ik te hard, te enthousiast en te vaak, want ik vind dat het ook bij de herfst hoort om eerst heel koud en verregend te zijn en straks lekker thuis bij het vuurtje te zitten, en dat je moeder dat te vaak zegt.’
Op de bank met een nieuwe serie
Fanatieke herfstfans mogen dan de mond vol hebben van bontgekleurde bladeren en warme chocomelk op een terras in de zon onder een plaid met Schotse ruit, vaak komt het in Nederland toch neer op eindeloze regenbuien, waardoor je aan huis bent gebonden. De perfecte tijd om aan een nieuwe serie te beginnen. Heb je geen idee meer waar je moet beginnen en wat de moeite waard is? In de podcast De Zwevende Kijker krijg je elke week een dringend kijkadvies. Of bekijk hier het hele overzicht van serie-recensies.
Goed boek
Of kruip met een dekentje op de bank met een goed boek. De Volkskrant blikte ter gelegenheid van haar 100-jarig bestaan terug op honderd van de meest lezenswaardige romans van de afgelopen eeuw. Daar zit vast een klassieker tussen die u nog niet heeft gelezen. Of sluit u aan bij de Leesclub van de Volkskrant waarin ieder maand een nieuw boek wordt gekozen. Zou u graag wat vaker in een boek willen duiken, maar komt het er niet van? We zetten een aantal tips op een rij om van lezen een gewoonte te maken.
Wandeling met een podcast
Luister je liever een podcast? (Dit valt goed te combineren met een wandeling, zie hieronder) Luister hier naar onze podcasts: van politiek tot cultuur, van interviews tot onderzoeksjournalistiek, van liefde tot filosofie. In Grijs gebied duikt Volkskrant-journalist Elsbeth Stoker in de schimmige wereld van infiltratie, misleiding en (valse) bekentenissen, en in Een soort god onderzoeken Volkskrant-journalisten Simone Eleveld en Anneke Stoffelen hoe het kan dat slimme mensen in een sekte belanden.. We geven ook tips voor andere podcasts. Deze vind je hier.
Krijg grip op de wereld door te wandelen
Een niet druilerige herfstdag (zonnetje, blauwe lucht) is het perfecte moment voor een wandeling - lang of kort. Lopen is de beste methode om grip te krijgen op de omgeving, schreef Caspar Janssen aan het begin van zijn voettocht door Nederland, waarvan hij in de Volkskrant gedurende anderhalf jaar verslag deed. ‘Je loopt, dat is het enige wat je doet, en daardoor word je een levende ontvanger voor alles wat je tegenkomt, alle zintuigen staan op scherp.’ Benieuwd naar de andere voordelen van wandelen? Lees die hier.
Even eruit
En waarom niet een wandeling met een audiotour? De Volkskrant heeft ommetjes in alle uithoeken van het land: een literaire wandeling in Friesland, een architectonische in Flevoland of langs een spookspoor in Limburg. Mocht je het willen combineren met een paar dagen weg, dan bieden de streekgidsen tips voor activiteiten, restaurants en hotels.
Buitenspelen: het kan gewoon nog hoor
Voor de lezers met kinderen: met guur herfstweer is de verleiding groot om met de kinderen binnen een legotoren te gaan bouwen en, vooruit, ook een filmpje te kijken. Maar doe je daar niet meer kwaad mee dan goed? Drie op de tien kinderen spelen nooit of slechts één keer per week buiten, zo blijkt uit een enquête van onderzoeksbureau Kantar in opdracht van Jantje Beton. Slechts 14 procent van de kinderen tussen de 6 en 12 jaar speelt elke dag buiten; vijf jaar geleden was dat nog 20 procent.
‘Buiten bewegen kinderen meer dan binnen: ze springen, klauteren en klimmen en dat is goed voor de motoriek en de fitheid', zegt onderzoeker Jorien Slot-Heijs van het Mulier Instituut voor sociaal-wetenschappelijk sport- en beweegonderzoek.
‘Er bestaat geen slecht weer, alleen slechte kleding’, zegt pedagoog Annet Weterings, auteur van het boek Horen en zien, ruiken, voelen, proeven. Natuurbeleving in de opvang. ‘Binnenkinderen? Die zijn er niet. Met een goed skipak, regenkleding en laarzen aan kan een kind eigenlijk altijd naar buiten. Ouders vinden het soms zielig of denken dat hun kroost ziek wordt. Juist niet. Door veel buiten te zijn, bouwen ze een betere weerstand op’, zegt Weterings.
Het vergt soms wel wat overredingskracht om een kind enthousiast te krijgen de kou of regen in te gaan. Van ‘we gaan wandelen’ worden de meeste kinderen niet meteen blij. ‘Maak het spannend. Stel voor een speurtocht te gaan doen of dieren te gaan zoeken’, zegt Weterings. ‘Neem een vergrootglas en een plastic tas mee om stenen en kastanjes te verzamelen.’ Wie tijd heeft voor een uitje met het gezin kan via de website van Staatsbosbeheer, IVN Natuureducatie en het jeugdprogramma Oerrr van Natuurmonumenten inspiratie opdoen voor nabijgelegen natuurlijke speelplaatsen in het bos of op de hei.
Last van de herfstblues. Helpt lichttherapie?
Minder lichturen op een dag kan voor sommige mensen reden zijn zich somber te voelen. Elke dag een half uur voor een daglichtlamp zitten, gewoon thuis aan de keukentafel, werkt dat? Lichttherapie is bewezen effectief bij zowel winterdepressies als niet-seizoensgebonden depressies. Het effect is bescheiden, vergelijkbaar met dat van antidepressiva en gesprekstherapie. Het grote voordeel is dat er geen bijwerkingen zijn. Een beetje geïrriteerde ogen misschien, maar dat is tijdelijk.
Hoe de lichttherapie werkt, staat niet helemaal vast. Waarschijnlijk geeft de enorme dosis wit licht, die via het netvlies de hersenen binnenkomt, signalen af aan de biologische klok in de hersenen die onder meer de pijnappelklier aanstuurt. Daar wordt het slaaphormoon melatonine geproduceerd. Ook zou het extra daglicht ingrijpen op de HPA-as in het brein die bij een depressie te veel cortisol aanmaakt. Al met al verbetert de biologische klok en daarmee de productie van hormonen, de stemming, de slaap, de concentratie en de energie. Een wandeling met de lunch is natuurlijk ook goed voor het functioneren van de biologische klok, zegt biomedisch onderzoeker Babette Bais van het Erasmus MC. ‘Mits het buiten lekker licht is. Maar daar scheelt het in de herfst en winter vaak aan in Nederland.’
‘De tuin winterklaar maken is hartstikke dom’
De tuin alvast winterklaar maken, hoe doe je dat? Volkskrant-journalist Caspar Janssen wilde graag weten wat te doen om de planten goed de winter door te krijgen, om in het vroege voorjaar nog wel iets over te houden. Doe vooral niet veel, zegt Alies Fernhout, van De Tuinakker, in Amsterdam-Osdorp, een van de weinige biologische bloemenkwekers in de wijde omtrek. ‘De tuin winterklaar maken is hartstikke dom.’ Afstervende planten, dode bladeren, gewoon laten liggen, de natuur doet dat niet voor niets, het dode materiaal biedt bescherming tegen de vorst. Dat is alvast een welkome tip: weinig doen. Pas in het vroege voorjaar snoeien, en opruimen, en ook weer niet te vroeg, want ook in het vroege voorjaar kan het nog vriezen. Over de meerjarige planten die ik heb, die nu weelderig groen zijn maar pas volgend jaar gaan bloeien, is Fernhout ook duidelijk: niet uitdunnen of snoeien, ze bieden schuilplaatsen aan beestjes, en uiteindelijk overleven de sterkste planten. Wederom welkom nieuws: niets doen. Lees hier de tips.
Voor iedereen die óók plotseling bevangen is door het hardloopvirus
Bij columnist Thomas van Luyn laait elk najaar het hardloopvirus weer op. ‘Ik heb een felgeel jackje gekocht, omdat ik in de striemende regen ga oversteken vlak voor een aanstormende auto die ik niet aan hoor komen omdat ik airpods in heb. Geen idee waarom ik het doe. Wie wil afvallen moet gewoon minder eten, wie zijn zinnen wil verzetten moet een stukje wandelen. Van hollen krijg je last van je knieën. Zozeer, dat ik nu weer in de sportschool zit met de meest stompzinnige oefeningen die een mens kan ondergaan: knie-oefeningen. Je wordt er niet slank van, je wordt er niet breed van, je wordt er niet bruin van, je krijgt er geen witte tanden van. Je hebt er niets aan, behalve minder pijn als je gaat hollen, wat je helemaal niet zou krijgen als je niet zou gaan hollen.’ Voor uw gezondheid is 50 minuten joggen per week overigens genoeg: frequentie, snelheid en duur maken niet uit.“
Herfstig eten
Het voordeel van de herfst is volgens Sylvia Witteman dat je weer winterse gerechten kan gaan eten. ‘Stoofpotten die urenlang opstaan terwijl de regen langs de ramen gutst. Niet iedereen kan tegen dat soort gezelligheid, maar voor veel mensen is zo’n knusse herfst het summum van geluk. De lucht van natte regenjassen, de beslagen ruiten en de loopneuzen nemen ze op de koop toe. Want al word je niet verkouden van kou maar van rondwarende bacteriën, verkouden wórd je. En wat doe je dan? Dan eet je warme soep. Hier vindt u onze lekkerste soeprecepten. En een stoofpot, zoals goulash, kan ook prima zonder vlees. Zoals deze van Volkskok Tallina van den Hoed.
Kokerellen met pompoen
Rijd je rond deze tijd door landelijk gebied, dan is de kans groot dat er onderweg stalletjes met oranje of gele pompoenen opduiken. En met pompoen kun je véél meer bereiden dan een klassieke pompoensoep. Neem bijvoorbeeld eens pompoen als ontbijt, door je dag op chic te beginnen met pompoenwafels met vanillesiroop. Of als je dat te zoet vindt, met wat roomkaas of een klontje boter. Maak er lekker veel, want deze wafels kun je prima invriezen en daarna opwarmen in een broodrooster. Er zijn meer mogelijkheden. Pompoen is niet uitgesproken van smaak en juist daarom veelzijdig. Met het juiste recept kun je pompoen oppeppen tot heerlijke taart, originele soep of een hartverwarmend hoofdgerecht.
Aan de paddo’s!
Tijdens een boswandeling kunt u net zo goed wat eten plukken. Zoals Yvette van Boven die op een ‘herfstzonnige middag met mand, neef, twee honden en paddestoelengidsje onder de arm door het bos troonde op zoek naar gratis voedsel’: paddestoelen. ‘We werden niet teleurgesteld: een enorme eikhaas (grifola frondosa) viel ons ten deel. We namen hem blij mee naar huis en na een uur schoonborstelen (er wonen altijd zo veel pissebedden in) serveerde ik hem gebakken in roomboter met knof en peterselie, op tevens in boter gebakken zuurdesemboterhammen.’
Benieuwd wat voor groente er meer ‘in het seizoen’ is en wat je ermee kunt maken? Bekijk hier het overzicht.