Volgens de een gingen begin 2009 de poorten van het anarchistische paradijs open. Anderen zien eerder een criminele woestenij à la de dystopische Mad Max-films. Hoe dan ook blonken sinds de lancering van de Bitcoin de autoriteiten uit in afwezigheid. Precies zoals de 'uitvinder' van de cryptomunt, luisterend naar het pseudoniem Satoshi Nakamoto, het voor ogen had. Volgens hem zou de bitcoin 'online betalingen mogelijk maken die direct van de ene naar de andere partij gestuurd worden, zonder door een financiële institutie te gaan'.

Negen jaar later lijkt die antiautoritaire heilsverwachting haar langste tijd te hebben gehad. Tussen de besneeuwde toppen van Davos, waar de mondiale elite zich deze week verzamelde, klonk het ene na het andere pleidooi voor maatregelen. 'We moedigen fintech aan en we stimuleren innovatie, maar we willen er zeker van zijn dat al onze financiële markten veilig zijn', zei de Amerikaanse minister van Financiën Steven Mnuchin. Theresa May, premier van Groot-Brittannië, riep op 'zeer serieus' te kijken naar de nieuwe munten, waarvan er naar schatting inmiddels 1300 bestaan. Op dezelfde dag kondigden de Russen aan niet langer te streven naar een bitcoin-verbod, maar wel te werken aan strenge wetgeving. Zo zullen cryptobeurzen gereguleerd worden.

Bemoeizucht

Die plotselinge bemoeizucht heeft alles te maken met de populariteit die cryptovaluta genieten in het criminele milieu. Maar ook de groeiende angst voor een zeepbel speelt mee. Het afgelopen jaar werd de bitcoin een slordige 1700 procent meer waard. Die koersstijging verleidt ook steeds meer Nederlanders een gokje te wagen. Volgens een nieuwe peiling van Maurice de Hond bezitten inmiddels 400.000 landgenoten cryptomunten. Afgelopen oktober gaven nog maar 135.000 mensen aan in cryptovaluta te beleggen. Vooral hogeropgeleide mannen, tussen de 25 en 45 jaar oud, blijken geïnteresseerd. Slechts een derde van de crypto-eigenaren is vrouw.

'Ik zou ze willen zeggen: stop daar je geld niet in', zei bestuursvoorzitter Merel van Vroonhoven van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) woensdag in een interview met deze krant. 'De kans is groot dat je het kwijtraakt.' Toch blijkt optreden tegen de bitcoin lastig. Volgens de AFM zijn cryptomunten geen financiële producten, dus vallen ze niet onder haar toezicht. Omdat De Nederlandsche Bank (DNB) oordeelt dat het evenmin betaalmiddelen zijn, blijft onduidelijk wiens verantwoordelijkheid het dan wél is.

Vier categorieën

In het buitenland gaan de autoriteiten verder. De aanpak valt uiteen in grofweg vier categorieën, die doen denken aan de uiteenlopende strategieën ten aanzien van cannabis. De eerste ligt voor de hand: verbieden. Dat heeft China gedaan met cryptobeurzen en zogenoemde initial coin offerings. Bij zulke ICO's, waarbij bedrijven geld ophalen door middel van de uitgifte van een nieuwe cryptomunt, wordt veel gesjoemeld.

Zero tolerance lijkt door het grenzeloze karakter van cryptovaluta echter weinig uit te halen. 'Een bitcoin-verbod is het grootst denkbare zwaktebod', vindt Rutger van Zuidam van DutchChain. Zijn bedrijf ontwerpt en bouwt toepassingen voor de blockchain, de technologie achter onder meer bitcoin, en organiseert het grootste open blockchain-innovatieprogramma in Europa. 'Dan steek je echt je kop in het zand. Het enige wat je daarmee bereikt is dat alle betrokken bedrijven, dus ook de kennis en innovatie, naar het buitenland worden gejaagd. Ondertussen blijft de consument onbeschermd achter, want die koopt zijn cryptomunten alsnog via sites over de grens.'

Het andere uiterste is de monetaire variant op legale teelt: overheden die zelf een cryptomunt creëren. Burgers kunnen daar dan bijvoorbeeld belasting mee betalen. Zo profiteren mensen van de technologische vernieuwing, én wordt instabielere cryptomunten als bitcoin de wind uit de zeilen genomen. De centrale bank van Zweden doet hier serieus onderzoek naar, maar in andere landen blijft dit voorlopig toekomstmuziek.

Anders ligt dat voor de derde optie: pak cryptovaluta aan via de bestaande, gereguleerde financiële sector. Ergens moeten die cryptomunten immers worden omgewisseld in euro's en dollars, en vice versa. 'DNB kan eisen van banken dat de bitcoinbeurzen met wie zij zaken doen niet malafide zijn.  De vernieuwde Europese witwasrichtlijn gaat DNB bovendien de mogelijkheid bieden om ook direct op cryptobedrijven toezicht te houden', legt ING-econoom en cryptospecialist Teunis Brosens uit. 'Dat kun je vergelijken met de manier waarop de Verenigde Staten sancties tegen Noord-Korea handhaven. Wordt er toch geld overgemaakt, dan is de bank de sjaak.'

De vierde en laatste variant heeft veel weg van het Nederlandse coffeeshopbeleid: reguleer de verkooppunten. In dit geval zijn dat de cryptobeurzen, waar 70 procent van de handel zich afspeelt. Dat moet dan wel Europees geregeld worden, beamen alle betrokkenen. Het liefst zelfs mondiaal. Een land dat hierin vooroploopt is Japan. Cryptobeurzen hebben daar een vergunning nodig. Een andere voor de hand liggende eis is dat de beurzen moeten weten met wie ze zaken doen - niet met criminelen dus.

HODL

luidt het populaire motto van de meest fanatieke bitcoin-evangelisten. Het is een afkorting voor Hold on For Dear Life. Nooit verkopen dus, wat er ook gebeurt. De term zag eind 2013 het licht dankzij een typefout. ‘I AM HODLING’, meldde een bezoeker op een bitcoinforum.

In Nederland komt de roep om zulke heldere regels uit onverwachte hoek. Terwijl de autoriteiten heen en weer geslingerd worden tussen de drang de burger te behoeden voor financiële fiasco's en de angst in technologisch opzicht de boot te missen, pleitten uitgerekend de cryptobedrijven zelf woensdag tijdens een door de Tweede Kamer georganiseerde ronde tafel voor meer regulering. 'Die willen liefst gewoon het stempel van goedkeuring van DNB en AFM', beaamt Brosens van ING. Van Zuidam, die al sinds 2010 bezig is met bitcoin en blockchain, ziet dat ook.

Bang dat het establishment met haar betutteling de cryptorevolutie de nek zal omdraaien, is hij daarbij niet. Die geest is hoe dan ook uit de fles, constateert hij tevreden. En ze gaat er met geen mogelijkheid meer in terug. 'Als jij en ik vandaag besluiten een nieuwe munt te scheppen, dan is die er morgen gewoon. Regulering of niet, daar kan niemand een stokje voor steken. Fantastisch, toch?'

Bitcoin doorloopt alle stadia van een klassieke financiële bubbel
De cryptomunt doorloopt dezelfde vijf stadia als alle financiële bubbels. Het is daarom wachten op de duizelingwekkende koersval. Wanneer volgt de crash? We zetten alle fases op een rij.

Hoe de vloek van de bitcoin menig goudzoeker uit zijn slaap houdt
Het houdt veel bitcoinbezitters uit de slaap: ooit aangeschaft, beetje vergeten en nu de koers door het dak gaat, ben je het wachtwoord van je digitale portemonnee kwijt. Wat te doen? (+)

Kent u Silk Road nog?
Dat is de marktplaats die met behulp van de anonieme browser Tor en het anonieme betaalmiddel Bitcoin een snel groeiende markt voor drugs wisten te creëren? In deze special leest u hoe de 'ebay voor drugs' te werk ging - en wat de FBI uit haar hoge hoed moest toveren om Silk Road op te rollen.

En dan nog dit: voor als u ook mee wilt praten over de bitcoinbubbel, cryptomunten en ethereum, geeft Daan Heerma van Voss hier een stoomcursus cryptocurrency.