Na zo'n tweet kan Wilders minister Leers niet meer wegsturen

'Opening Volkskrant over Leers  is canard van het jaar', twitterde PVV-leider Geert Wilders op het nieuws dat hij in het Catshuis de positie van minister Leers van Immigratie en Asiel ter discussie heeft gesteld. De eerste voorzichtige conclusie mag zijn dat de positie van Leers er woensdag weer iets steviger op is geworden; na zo'n tweet kan Wilders hem voorlopig niet wegsturen.

Dat is een opsteker voor Leers, die het de laatste weken moeilijk heeft. Wilders heeft de afgelopen jaren laten weten de minister nauwlettend en zeer kritisch te volgen. Dat deed hij enkele malen in het openbaar, in stevige bewoordingen, en zeer regelmatig in kleine kring, in ronduit dreigende bewoordingen.

Leers is hoofdverantwoordelijk voor invulling van de afspraken in het gedoogakkoord. Als hij niet levert, stuurt Wilders hem weg. En Leers levert niet. Daar zijn vele redenen voor aan te voeren. Hij moet Europa zien te bewegen tot medewerking bij het aanscherpen van regels voor immigratie, asiel en uitzetting. Maar de afspraken in het gedoog­akkoord waren prestatieafspraken, geen inspanningsverplichtingen. Het is niet genoeg als Leers zijn best doet.

Twijfel
Daartegenover staat voor Wilders dat iedere twijfel over de positie van Leers in dit stadium kan leiden tot een kabinetscrisis. Rutte en Verhagen hadden de suggestie om hem te vervangen of zijn taken bij anderen onder te brengen, al afgewezen. Het laat zich raden waarom. Het kabinet zucht al onder het odium op het gebied van immigratie aan de leiband van Wilders te lopen. Het wegsturen van een CDA'er door Wilders versterkt dat beeld. Het kan Verhagen op een opstand in zijn achterban komen te staan.   

Nu Leers blijft, kan hij alleen functioneren als hij het vertrouwen heeft. Het verhaal moet dus zo snel mogelijk de wereld uit. Want de oppositie ruikt bloed.

Meerdere partijen popelden om een spoeddebat over het onderwerp aan te vragen. Binnen een paar uur was dat enthousiasme weer bekoeld, toen het besef doordrong dat er niet veel te debatteren viel in het licht van massieve ontkenningen uit het gedoogblok.

Want massief waren ze. De eerste ring van woordvoerders rond het Catshuisberaad meldde zich al kort nadat de krant op de deurmatten viel. Hun categorische ontkenningen zijn wetenswaardig, maar niet doorslaggevend. De woordvoerders zitten in het Catshuis niet aan tafel en zijn afhankelijk van de mate waarin zij na afloop worden bijgepraat. Bovendien communiceren Rutte, Wilders en Verhagen geregeld informeel. Wanneer een kwestie als die van Leers een formeel agendapunt zou zijn, was zijn lot allang beslecht.

Langs de rand
Begin vorige week kwamen uit deze zelfde hoek glasharde ontkenningen van berichtgeving in NRC Handelsblad. De krant had gemeld dat Wilders dwars lag in het Catshuis. Twee dagen lang deden de onderhandelende kampen een dringend beroep op journalisten om dit nieuws niet te geloven. Ze meldden dat het juist heel goed ging.

Op woensdag liep Wilders weg en werd alsnog duidelijk dat die problemen er wel degelijk al waren geweest. Op donderdag werd grif toegegeven dat de coalitie 'langs de rand' was gelopen. Maar eerder die week had de een het niet geweten en had de ander het niet gezegd.

Tweet
Ditmaal kwamen ook de betrokkenen zelf in het geweer. Maxime Verhagen liet het bij een tweet, later op de dag, dat het functioneren van Leers niet aan de orde was gesteld omdat daar geen reden voor was. Premier Mark Rutte belde persoonlijk met de parlementaire redactie van de Volkskrant om de berichtgeving nog eens vriendelijk doch krachtig te ontkennen, een uitzonderlijke stap. Er was in de vijf weken van onderhandelingen in het Catshuis met geen woord over Gerd Leers of diens functioneren gerept, bezwoer Rutte. 'Op geen enkele manier.'

Soortgelijke boodschappen gingen de andere media in. Dat was voor PvdA-Kamerlid Martijn van Dam aanleiding om bij nader inzien toch maar een Kamerbrief te vragen. Want vijf weken geen woord over Leers, dat leek hem toch ook wel weer heel sterk. Dat wilde hij graag even zwart op wit hebben van het kabinet. Die brief, één alinea, kwam een paar uur later: 'Noch in het Catshuis, noch in een andere setting' daarbuiten is over de positie van Leers gesproken.

Balletje opgeworpen
Met deze formulering ontkent hij strikt genomen niet dat Wilders een balletje heeft opgeworpen over Leers, maar meteen te horen heeft gekregen dat daar niet over te spreken viel. De Volkskrant en haar bronnen, dicht bij de Catshuisonderhandelingen, staan vierkant achter het verhaal: Wilders was, na veel slecht nieuws rond Leers, de minister meer dan zat en opperde diens vervanging. Verhagen echter dekt zijn CDA-collega en premier Rutte staat achter Verhagen. Wilders kreeg nul op het rekest, niet voor het eerst tijdens de Catshuisonderhandelingen.

De opgewonden reacties vanuit het Catshuis tonen dan ook vooral hoe groot de belangen zijn. De onderhandelingen gaan een eindfase in.

De positie van Wilders is uitzonderlijk moeilijk. Berichten dat hij van Leers af wilde, zijn dan voor hem zeer schadelijk.

Enerzijds omdat hij niet heeft doorgepakt - dat straalt zwakte uit, dat past niet bij Wilders en zijn achterban houdt er niet van. Anderzijds om de duiding die bij het nieuws geleverd werd - het pakket maatregelen gaat dermate negatief voor hem uitpakken dat hij bij wijze van afleidingsmanoeuvre 'een zoenoffer' zocht.

Maar Wilders heeft de afgelopen jaren óók steeds bewezen met ijzeren consequentie voornemens uit te voeren. Hij wil Nederland veranderen. Dezer dagen brengt hij daarvoor grote programmatische offers, op gebieden als zorg en sociale zekerheid, met enorme electorale risico's. Daar wil hij wat voor terug. En Leers is de man die dat nu echt moet gaan leveren. Anders blijft hij in Wilders' vizier.