Giarre, de Hoofdstad van het Onvoltooide: 'Dit stadion is speciaal gebouwd zodat ik nog wat te lachen heb'

'Deze stad heeft 27 duizend inwoners en niemand van hen speelt polo', zegt Francesco Candido, politicus van de Vijfsterrenbeweging. Toch staat hij, midden in de stad Giarre, in een polostadion dat is bedoeld voor 20 duizend toeschouwers. 'Ook in de rest van Sicilië speelt trouwens niemand polo.'

Polo is een paardensport die vooral door de Britse upperclass wordt gespeeld en in Italië ongeveer honderd beoefenaars heeft, waarvan nul in het Siciliaanse Giarre. Hier zijn officieel niet eens paarden, hoogstens een paar ezels die je kunt huren om de Etna mee te beklimmen. Dat is de vulkaan die naast de stad ligt en tevens de reden dat het stadion nooit is afgemaakt: halverwege het bouwproces bleek het beton niet bestand te zijn tegen de vele aardbevingen die de actiefste vulkaan van Europa veroorzaakt.

In Giarre, de stad waar Candido in 2016 namens de Vijfsterrenbeweging burgemeesterskandidaat was, staan in totaal 24 publieke werken die nooit zijn afgemaakt. 'Na dit stadion laat ik je ons olympisch zwembad zien, waarvan de bouw werd geannuleerd toen het maar 49 meter lang bleek.'

Het Onvoltooide

Giarre staat bekend als de Capitale delle Incompiute - de Hoofdstad van het Onvoltooide. De stad is een grote, absurde metafoor voor het Italië waar de Vijfsterrenbeweging zo tegen ageert en een van de redenen dat die partij zondag waarschijnlijk de grootste van Italië wordt bij de parlementsverkiezingen.

'Een groot deel van de Siciliaanse economie dreef tussen de jaren zeventig en jaren negentig op de bouw van publieke werken', legt Candido het onvoltooide bouwwerk van gewapend beton uit. 'Het Italiaanse Olympisch Comité had bijvoorbeeld subsidie beschikbaar om kleine sporten te promoten. Onze burgemeester zei dat Giarre daar de perfecte plek voor was, er werden wat handen geschud, wat afspraken gemaakt, waarna het geld voor een nieuw polostadion werd overgemaakt.'

Hoe meer subsidies een lokale politicus op deze manier binnenhaalde, hoe hoger hij door zijn volk werd aangeslagen. Iedere subsidie betekende immers een impuls voor de lokale economie. Un caffè per tutti, zoals de voormalig burgemeester onder wiens beleid dit jarenlang gebeurde altijd zei - koffie voor iedereen.

Foto's van 24 nooit afgebouwde publieke werken

Welkom in Giarre: de Hoofdstad van het Onvoltooide.

Niemand nodig

Omdat het vaak gebouwen betrof die toch niemand nodig had, was de politieke noodzaak ze af te maken niet bijster groot. Zodra alle subsidies waren overgemaakt, ging de aannemer daarom meestal failliet, waarna het gebouw in de steigers bleef. Op de belastingbetaler na won dan iedereen: de aannemer die een groot deel van het geld in eigen zak stak, de lokale bouwvakkers die weer een paar maanden gewerkt hadden, de burgemeester die een deel van de winst mocht afromen, enzovoorts: caffè per tutti.

Het gevolg: Giarre stroomde vol met gebouwen die niemand nodig had. Candido somt op: een theater waar nooit een toneelstuk is opgevoerd. Een bloemenmarkt waar nooit een roos is verkocht. Een speeltuin waarin nooit is geschommeld. Iedere keer wanneer hij uitgesproken lijkt, volgt er weer een nieuwe reeks gebouwen: 'een multifunctioneel sociaal centrum', 'een parkeergarage met meerdere verdiepingen', 'een sportpark'. Wat al die onafgemaakte bouwsels bij elkaar hebben gekost, weet hij niet. Schattingen lopen op tot zo'n 20 miljoen euro.

Verspilling

In heel Italië waren begin 2016 volgens de Italiaanse consumentenbond 868 onafgemaakte gebouwen te vinden, samen goed voor 4 miljard euro aan weggegooid gemeenschapsgeld. De meeste gebouwen staan op Sicilië, maar ook noordelijker komen ze geregeld voor. Niet voor niets ging een van de populairste Facebookberichten van de Vijfsterrenburgemeester van Rome, Virginia Raggi, deze verkiezingscampagne over het afmaken van een aantal Romeinse Onvoltooiden.

'Dit zijn symbolen van verspilling, gekocht met geld van Romeinen maar nooit gebruikt door Romeinen', schreef Raggi. 'Ze duiken op in corruptieonderzoeken naar vermoedelijke steekpenningen en door ze nu alsnog af te maken, zullen we al de schandalen uit het verleden eindelijk archiveren. Ook op deze manier zal Rome herboren worden.'

'Dankjewel Virginia', was een van de meest gewaardeerde reacties onder het bericht. 'Vroeger stond alles in Rome in het teken van vraatzucht, van eten, eten en nog meer eten. Tot jij kwam. Leve onze burgemeester en leve de Vijfsterrenbeweging!'

Eerlijkheid, ervarenheid en wijsheid

Want inderdaad, als iets symbool staat voor het Italië waar de Vijfsterrenbeweging tegen ageert, dan zijn het de Onvoltooiden: betonnen monumenten voor een corruptie die onuitroeibaar lijkt, juist omdat vals spel zo'n fundamenteel onderdeel uitmaakt van de Italiaanse identiteit. Zo ontdoken de Italianen in 2017 het astronomische bedrag van 132 miljard euro aan belastingen - een Europees record voor de derde economie in de eurozone. Ook heeft een op de vier politici die zondag op een kieslijst staat aandelen in Italiaanse bedrijven en is de helft op een andere manier betrokken bij het bedrijfsleven. Tegen dertig kandidaten loopt een strafzaak en acht kandidaten werden reeds veroordeeld.

Het is een politiek die toestaat dat Silvio Berlusconi - de voor belastingfraude veroordeelde ex-premier die verder wordt beschuldigd van omkoping, corruptie, banden met de maffia en seks met een minderjarige prostituee - campagne voert onder de slogan 'eerlijkheid, ervarenheid en wijsheid'. In een verbond met andere rechtse partijen stevent hij ook nog eens af op verkiezingswinst.

Twee zittingstermijnen

Een vergogna, zegt Candido - een pure schande. Toen zijn Vijfsterrenbeweging in 2009 werd gesticht, was het voornaamste doel dan ook de politieke kaste van binnenuit te veranderen. Zo kenmerkt zijn partij zich door een aantal strenge regels. Partijoprichter Beppe Grillo mag bijvoorbeeld nooit verkozen worden omdat hij na een verkeersongeluk in 1981 werd veroordeeld voor dood door schuld. De partij wil geen criminelen meer in de Kamer en maakt voor zichzelf geen uitzondering.

Zo zijn er nog meer regels: om belangenverstrengeling tegen te gaan, mogen de leden via internet bepalen welke standpunten de parlementariërs innemen. Om carrièrepolitici te ontmoedigen, geldt een maximum van twee zittingstermijnen voor Vijfsterrenparlementariërs. Ook moeten zij de helft van hun maandsalaris van pakweg 16 duizend euro doneren, want een politicus hoort te dienen, niet te verdienen.

Ultrapopulisme

Het is een beweging die daarom vooral in het zuiden van Italië aanspreekt - in door corruptie getekende steden als Giarre. Bij gemeenteraadsverkiezingen vorig jaar kreeg de Vijfsterrenbeweging hier ruim 35 procent van alle stemmen, waarmee het met afstand de grootste partij werd.

Het gevolg: een fikse angst voor de Vijfsterrenbeweging bij de andere partijen, wier lijsttrekkers deze campagne bijna dagelijks op de partij inbeuken. De club heeft geen ervaring, zeggen ze, en waait met alle winden mee doordat de leden de standpunten bepalen; een ultrapopulisme dat niet alleen gevaarlijk is, maar bovendien zeer ontvankelijk voor nepnieuws. De partij werd door Berlusconi daarom 'het grootste naoorlogse gevaar voor Italië' genoemd en ook de linkse lijsttrekker Matteo Renzi sloot een samenwerking met deze 'extremisten' op voorhand uit.

De angst is zelfs zo groot dat de huidige kieswet, die speciaal voor deze verkiezingen werd opgetuigd, zo in elkaar zit dat vooral de Vijfsterrenbeweging wordt benadeeld. De wet geeft voordelen aan partijen die vooraf een lijstverbinding aangaan, wat zowel de partijen op rechts (een verband tussen onder andere Forza Italia en de Lega) als de partijen op links hebben gedaan. De Vijfsterrenbeweging echter, weigert op principiële gronden coalities te sluiten met 'de verrotte politieke kaste die we juist omver proberen te werpen'. Als de partij zondag inderdaad de grootste wordt, is de kans daardoor klein dat ze ook daadwerkelijk mag regeren.

Verandering

Op diezelfde manier werd ook Candido anderhalf jaar geleden geen burgemeester van Giarre, zegt hij. De andere partijen gingen lijstverbindingen aan waardoor zijn Vijfsterrenbeweging in de oppositie terechtkwam. 'De angst voor verandering is in dit land groter dan de woede om alle misstanden. Vooral bij de generatie die al die jaren op corrupte politici heeft gestemd.'

Wat de Vijfsterrenbeweging bovendien parten speelt, is dat ze sinds anderhalf jaar merkt dat roepen vanaf de zijlijn iets anders is dan regeren. Sinds er Vijfsterrenburgemeesters zijn in Rome en Turijn, wordt de partij ook zelf bevlekt door corruptie en belangenverstrengeling. Begin deze maand raakte meerdere landelijke kandidaten bovendien in opspraak omdat ze het deel van hun salaris dat ze volgens partijrichtlijnen moesten doneren, stiekem in eigen zak staken.

'Overal zitten helaas rotte appels', zegt Candido. 'En toch denk ik dat alleen een paar fatsoenlijke politici dit soort steden weer kunnen opkalefateren.'

Een ziener

In het polostadion van Giarre komt een oude man aangerend wiens tempo het toelaat de zin van Candido op te vangen. 'Ach, stel je niet aan', roept hij hijgend. 'Onze burgemeester van vroeger was juist een ziener. Hij heeft dit stadion speciaal gebouwd zodat ik op mijn oude dag nog wat te lachen heb.' Hij rent verder en roept: 'De man was de beste burgemeester van de eeuw! Caffè per tutti!'

Candido zucht. 'Hoorde je dat? In plaats van woede, voelen we gelatenheid. En in plaats van verandering maken we grappen.'

De rennende man passeert de betonnen tribune van het nooit afgemaakte polostadion in Giarre. In blauwe graffiti heeft iemand er een boodschap achtergelaten: 'Wat mij het meest pijn doet, is dat het mij geen pijn meer doet'.