De Utrechtse twintiger Richard begon ongeveer anderhalf jaar geleden stemmen te horen en dingen te zien die er niet waren. 'Nu gaat het veel beter met mij', vertelt hij. 'Het is mazzel dat ik in Lunetten woon, waar nu hulp in de wijk is. Heel apart hoe zoiets je kan overkomen in je gewone leven.'

Richard - op zijn eigen verzoek een gefingeerde naam - zit maandagmiddag in de spreekkamer van zijn psychiater Thijs van Oeffelt in een onopvallend gebouw in de wijk Lunetten. Zijn psychiater heeft ook contact met zijn huisarts en met het Buurtteam. Richard: 'Dan hoef ik niet de hele tijd hetzelfde verhaal te vertellen. En ik hoef niet ver te reizen. Ze helpen je goed op weg, bijvoorbeeld met tips hoe ik dwanggedachten kan stoppen. Anders had ik misschien nog op een wachtlijst gestaan.'

Lunetten is een van de 'proeftuinen' van ggz-organisaties Altrecht, Lister, Jellinek en Kwintes waar sinds ruim een jaar een team is voor GGZ in de Wijk - net als in Overvecht, Woerden en Zeist. Het bevalt zo goed, dat per 1 maart de hele regio Midden-Nederland - van Wijk bij Duurstede tot Ronde Venen - zulke lokaal werkende teams krijgt met onder meer een psychiater, een psycholoog, een verslavingsdeskundige, een woonbegeleider, een ervaringsdeskundige en een begeleider voor het zoeken naar en uitvoeren van werk. Vijftien teams in totaal, waarvan acht in de stad Utrecht.

_{Lees verder onder de foto.}

In Lunetten bestaat het team uit veertien leden voor honderd cliënten in de wijk, veelal kampend met verslaving, psychoses en/of persoonlijkheidsproblematiek. Die zijn er blij mee, blijkt uit een enquête. Alleen al omdat het wijkgebouw van het team er niet zo 'ggz-achtig' uitziet, dat ze er zonder schroom naar binnen lopen. Cliënten komen aanmerkelijk vaker opdagen op afspraken. Of een teamlid komt bij hen thuis. Een bewoner die aan psychoses leed, is inmiddels zo opgebloeid dat hij nu werkt als kok.

De huisartsen en de verpleegkundigen van het gezondheidscentrum Lunetten werken nauw samen het wijkteam Lunetten voor geestelijke gezondheidszorg. Dit naoorlogse Utrechtse stadsdeel met een doolhof van woonerven telt relatief veel bewoners met ernstige psychische problemen.

Beter dan bellen

Als de praktijkondersteunende verpleegkundige Julia Machielsen ziet dat een van de huisartspatiënten op het randje van een psychose staat, appt ze naar psychiater Van Oeffelt. Dat is beter, zegt ze, dan bellen met het hoofdkantoor van een ggz-organisatie, waarna haar patiënt in nood op een wachtlijst zou kunnen komen. Of de psychiater komt langs om met de huisarts over de juiste medicatie voor een patiënt te overleggen.

Sinds 2012 wonen mensen met psychische problemen minder vaak in instellingen, en vaker in woonwijken. Dat geeft soms overlast voor omwonenden.

Voor een goede begeleiding van deze thuiswonende groep was het een knelpunt dat specialistische ggz-zorg centraal geregeld is.

Daarom heeft in 2014 de rijksoverheid met de ggz-organisaties afgesproken om de zorg meer vanuit de woonomgeving van de cliënten te organiseren, in de wijken. Waardoor de stap om hulp te vragen minder groot is. En dat niet meer elke instelling alleen op zijn eigen gebied werkt, zoals bijvoorbeeld aan het terugdringen van een verslaving. Met een meer samenhangende aanpak van al zijn problemen zou de cliënt beter herstellen, is het idee, zodat hij bijvoorbeeld ook eerder aan het werk kan.

Utrecht is met de 'proeftuinen' hierin een van de voorlopers. Ook in Amsterdam, Rotterdam en Eindhoven wordt geëxperimenteerd met geestelijke gezondheidszorg in de wijken. 'Het is een landelijke beweging, die moet leiden tot een hele nieuwe manier van zorgen', zegt Michael Milo, die de landelijke ontwikkelingen coördineert in samenwerking met het ministerie van Volksgezondheid en de zorgverzekeraars.

'We zien dat het beter gaat met cliënten als zij niet alleen hulp krijgen voor hun psychische problemen, maar ook op andere gebieden worden geholpen, in samenhang', zegt Altrecht-bestuurder Roxanne Vernimmen.

Zorgverzekeraar Zilveren Kruis en de gemeente Utrecht dragen financieel bij. Maar het huidige financieringssysteem sluit niet aan bij de nieuwe werkwijze. Vernimmen: 'Voor de adviezen bijvoorbeeld die wij nu geven aan de huisarts, de politie, de buurtteams en anderen krijgen wij nog geen geld. Hopelijk regelt het ministerie dat snel.'

Belangrijk

'Wij vinden deze gecombineerde hulp dichtbij de bewoners zo belangrijk, dat wij dit doen en niet wachten tot het allemaal is geregeld in Den Haag', zegt wethouder Kees Diepeveen (GroenLinks).

Coffeng: 'Dat wij nu met z'n allen samenwerken is geen revolutionair idee. Maar het is een nieuwe werkwijze. We doen wat nodig is, los van kaders en protocollen. We kennen de naam van de wijkagent. Als het niet goed gaat met iemand, gaan we gewoon langs.'

Van Oeffelt: 'Bijvoorbeeld als de woonbegeleider uit het team hoort dat een cliënt zo in de stress raakt omdat hij denkt dat buurtgenoten hem uitschelden en dreigt iemand iets aan te doen, belt hij mij. Dan denk ik: daar moet ik langs gaan om bijvoorbeeld naar zijn medicatie te kijken. Als ik van de woningcorporatie hoor dat iemand overlast geeft, kijken we met het team of we bemoeizorg moeten leveren.'

Is GGZ in de Wijk het antwoord op de noodkreet van korpschef Erik Akerboom van de Nationale Politie eind vorig jaar? Dat elke wijk psychische hulpverleners zou moeten hebben, om te voorkomen dat de politie moest blijven uitrukken voor 'verwarde personen'?

'Wij doen het vooral omdat het beter is voor de cliënt', zegt Altrecht-bestuurder Vernimmen. 'Wij zijn geen crisisdienst, wij werken op kantooruren', zegt projectleider Joost Coffeng van GGZ in de Wijk Lunetten. 'Als door onze aanpak mensen beter in hun vel komen te zitten, door de behandeling dichtbij en omdat ze bijvoorbeeld weer aan het werk gaan, geven ze wellicht minder overlast.'