Rechtbank Amsterdam: Deliveroo-koeriers hebben recht op arbeidscontract

De uitspraak kan verstrekkende gevolgen hebben voor andere bedrijven in de snel groeiende platformeconomie, zoals bijvoorbeeld Uber (taxichauffeurs) en Helpling (huishoudelijke hulp). Het verdienmodel van deze bedrijven is gebaseerd op hun onlineplatform. Daar kunnen mensen zoeken naar aanbieders van de door hun gewenste dienst en die vervolgens inhuren. Het platform rekent daarvoor een gage.

Bedrijven als Uber en Deliveroo zeggen slechts een doorgeefluik te zijn en daarom geen arbeidsrelatie te hebben met de chauffeurs of bezorgers die de diensten leveren. De praktijk is weerbarstiger: menig Deliveroo-bezorger werkt fulltime voor het platform en rijdt bovendien rond in Deliveroo-kleding. ‘Zij zijn geen zzp’ers, maar hebben recht op een arbeidsovereenkomst’, zegt de rechtbank nu. Daarmee haalt de rechtbank een streep door het verdienmodel van platformbedrijven.

Deliveroo, een Brits bedrijf met 50 duizend bezorgers in 13 landen, maakte in 2015 haar opwachting in Nederland. Sindsdien is het bedrijf snel gegroeid: inmiddels fietsen zo’n tweeduizend ‘riders’ in veertien Nederlandse steden rond met maaltijden voor Deliveroo. In 2018 besloot het bedrijf de arbeidsovereenkomsten van al zijn bezorgers niet te verlengen. In plaats daarvan gingen bezorgers via zogenaamde ‘partnerovereenkomsten’ als zelfstandig ondernemer voor het bedrijf aan de slag. 

Zo hebben de bezorgers alle vrijheid om te werken waar en wanneer ze willen, zegt Deliveroo. De rider downloadt een app, kijkt waar een maaltijd klaarstaat, pikt die op en levert hem af bij een klant. Daarmee is een koerier volgens Deliveroo feitelijk een zelfstandig ondernemer die gebruikmaakt van het Deliveroo-platform om afnemers voor zijn dienst te vinden.

De rechtbank verwerpt die redenering. ‘De verhouding tussen Deliveroo en de bezorgers is met de invoering van de nieuwe contractvorm niet wezenlijk veranderd’, stelt de rechter. ‘Daarbij is onder andere van belang dat de partnerovereenkomst een standaardcontract is, dat volledig en eenzijdig door Deliveroo is opgesteld en niet onderhandelbaar is. De rechter oordeelt dat binnen de rechtsverhouding nog altijd sprake is van een gezagsverhouding tussen het bedrijf en de bezorgers.’

Economische realiteit

De uitspraak is opmerkelijk: in juli oordeelde dezelfde rechtbank in een zaak aangespannen door een individuele Deliveroo-bezorger dat hij géén schijnzelfstandige is en daarom geen recht had op een arbeidsovereenkomst. De toen 20-jarige bezorger Sytze Ferwerda, lid van de jongerenafdeling van de PvdA, spande deze zaak aan met ruggensteun van de partij. Wel suggereerde de rechter in die uitspraak dat de bestaande wetgeving wellicht achterloopt bij de economische realiteit, en wees naar de wetgever.

Het bedrijf opereert binnen het geldende arbeidsrecht, concludeerde de rechter, maar in dat arbeidsrecht is nog geen rekening gehouden met de platformeconomie en de arbeidsverhoudingen daarbinnen. Als politici het ongewenst vinden dat werkplatforms als Deliveroo dergelijke overeenkomsten aanbieden, aldus de rechter, ‘dan zal de wetgever daartegen maatregelen moeten treffen’.

De kantonrechter die dinsdag een andere beslissing nam, zei dat in de eerdere zaak alleen is gekeken naar de inhoud van de door Deliveroo opgestelde ‘partnerovereenkomst’, niet naar hoe de arbeidsrelatie in de praktijk vorm krijgt. Dat laatste in overweging nemende, komt de rechter in de twee nieuwe zaken tot een volstrekt ander oordeel.

Beide zaken waren aangespannen door vakbond FNV. In de tweede zaak ging het om de vraag of Deliveroo wel of niet onder de CAO voor het beroepsgoederenvervoer valt. Niet, meent Deliveroo. Jawel, zegt nu de rechtbank.

Deliveroo wijst in een reactie herhaaldelijk op de ‘vrijheid en flexibiliteit’ waar bezorgers volgens het bedrijf grote waarde aan hechten, en zegt dat de rechtbank haar oordeel baseert op een verkeerd begrip van de manier waarop Deliveroo werkt. Deliveroo gaat in hoger beroep.

‘Het is niet gezegd dat het Hof deze uitspraak zal volgen’, zegt Johan Zwemmer, universitair docent arbeidsrecht aan de UvA en jurist bij advocatenkantoor Stibbe. ‘Bij het beroep moeten twee heel verschillende eerdere uitspraken worden overwogen. In 2016 oordeelde datzelfde Amsterdamse Gerechtshof in een zaak tegen PostNL dat er toch echt goed gekeken moet worden naar wat er opgeschreven is in een ‘partnerovereenkomst’ die beide partijen hebben ondertekend.’

Mocht een hogere rechter anders besluiten, dan gaat FNV door tot de Hoge Raad of desnoods het Europees Gerechtshof.

‘Voor ons is dit een principiële kwestie’, zegt een woordvoerder. ‘De kern van het sociale zekerheidsstelsel wordt uitgehold; door van een werknemer een ZZP’er te maken, ontloopt een werkgever zijn verantwoordelijkheid. Beide gerechtelijke uitspraken steunen ons in onze strijd tegen werkgevers die vergelijkbare dingen doen.’

Gijs van Dijk, voormalig vakbondsbestuurder en Tweede Kamerlid van de PvdA, riep minister Koolmees van Sociale Zaken en Werkgelegenheid op tot ‘politieke actie voor bescherming van alle mensen in schijnzelfstandigheid.’