Gezellig en sociaal zijn zonder alcohol? Omarm de ongemakkelijkheid

Mijn eerste noemenswaardige ervaring met alcohol was toen ik een verlegen puber van veertien was. En dan tel ik het likje advocaat met slagroom van mijn oma niet mee. Het waren andere tijden, ver voor Nix18. Op een verjaardag vroeg de jarige aan mijn moeder of ik ook een glas rode wodka met Red Bull wilde. Zij antwoordde: ‘Doe maar, daar wordt ze gezelliger van.’

Het was waar, ik werd gezelliger, het hele feestje werd gezelliger. Ineens bleek dat ik wél in staat was tot conversaties. Ik ervoer het destijds als een openbaring. Toch voelt het zo’n zestien jaar na dato soms een tikje droevig om wijn of bier te drinken om los te komen, of om een situatie of mezelf gezelliger te maken.

Alcohol synoniem met gezelligheid

Ik ben niet de enige die denkt dat alcohol het leven gezelliger kan maken. Uit onderzoek van EenVandaag blijkt dat vooral jongeren van 16 tot 25 jaar zichzelf gezelliger vinden met alcohol op. Van de 993 jongeren gaf bijna de helft (48 procent) dit aan. Een student daarover: ‘Studentenfeesten zijn gewoon vaak minder leuk zonder alcohol.’

Maar ook onder 65-plussers is het sociale aspect een reden om te drinken. Ouderen drinken geregeld voor de gezelligheid. Al doen zij dit ook vaak uit eenzaamheid en gaan ze meer drinken doordat ze veel vrije tijd hebben en een dagstructuur ontbreekt, blijkt uit gegevens van het Trimbos Instituut. 

Als je alcohol en gezelligheid aan elkaar koppelt, is de neiging waarschijnlijk groot om bij een alcoholvrije maand bepaalde sociale evenementen te verplaatsen dan wel uit te stellen tot februari. Maar ja, zo leer je nooit hoe het is om nuchter met dat soort situaties om te gaan.

Voor iedereen die tijdens deze droge maand wel wat hulp kan gebruiken om het niet-drinken vol te houden, ook als de sociale druk oploopt (‘doe niet zo ongezellig!’) of als je op een netwerkborrel niemand kent en jezelf het liefst wat moed wil indrinken: tips van drie geheelonthouders. Zo deal je zonder alcohol met sociale situaties.

Weet waarom je (tijdelijk) niet drinkt

‘Doe je het voor je gezondheid, zie je het als een experiment, wil je een voorbeeld zijn voor je kinderen, wil je afvallen? Het zijn allemaal redenen die je kunt hebben om te stoppen met alcohol’, zegt Petra Moes (52). Zelf stopte ze in 2003 resoluut met drinken, nadat ze merkte dat alcohol haar in de greep had. Ze begon te slaapwandelen, viel een keer met de fiets en realiseerde zich dat ze meer uit het leven zou kunnen halen. Inmiddels geeft ze trainingen onder de noemer ‘De kunst van nuchter leven’ aan mensen die willen stoppen.

De reden waarom je stopt, is volgens Moes je houvast. Als je zelf echt iets wilt, maakt het minder uit wat je omgeving zegt. ‘Voel je geen slachtoffer dat niet ‘mag’ drinken of niet mee kan doen, maar weet waarom je hier zelf voor kiest. Bedenk vervolgens hoe je dat gaat zeggen als mensen ernaar vragen.’

Geef kort en stellig antwoord op de vraag waarom je niet drinkt

De vrienden van Luc Roefs (26), student bedrijfs- en consumentenwetenschappen, protesteerden wel toen hij aankondigde een jaar te stoppen met drinken. Dat houdt hij op vier uitzonderingen na inmiddels al 2,5 jaar vol. ‘Ik was altijd de persoon die heel grappige dingen meemaakte als ik had gedronken en zonder drank ben ik rustiger. Als je nuchter bent, ga je niet ineens in een steiger klimmen ofzo. Vrienden vonden dat wel jammer’, zegt hij lachend. ‘De opmerkingen uit mijn omgeving vond ik misschien nog wel lastiger dan het stoppen met drinken, maar doordat ik volhield, legden mijn vrienden zich uiteindelijk neer bij mijn keuze.’

Volgens Roefs is het dan ook belangrijk kort en stelling antwoord te geven op de vraag waarom je niet drinkt, anders krijgen mensen het idee dat ze je misschien toch kunnen overhalen. ‘Ik zei vaak dat ik trainde voor een marathon en dat begreep iedereen, ook al was het niet helemaal de echte reden. Na jarenlang bijna dagelijks drinken kwam alcohol gewoon m’n neus uit. Als mensen echt geïnteresseerd waren, had ik ook een langer antwoord paraat.’

Bedenk wat je wel wil drinken

Als je weet waarom je stopt en hoe je dat gaat vertellen aan je omgeving, is het belangrijk dat je weet wat je dan wel gaat drinken. ‘Bereid dat voor, anders kom je alsnog in de verleiding’, zegt Moes. ‘Als je ergens heen gaat en je weet niet wat er precies in huis is, bijvoorbeeld bij vrienden thuis, neem dan gewoon je favoriete alcoholvrije drankje mee. Neem zelfs twee keer zoveel mee, want je zult zien dat iedereen wil proeven.’

Voor Roefs was het alternatieve drankje bedenken extra belangrijk, want hij ontdekte dat de drankspelletjes die hij en zijn vrienden geregeld speelden met water helemaal niet leuk zijn. ‘Nu maak ik een smerig drankje of iemand anders mengt een vies drankje voor me, zodat ik toch mee kan spelen.’

Aanvaard de ongemakkelijkheid

‘Als je ergens bent waar gedanst wordt, kun je soms het gevoel hebben dat je er niet in komt, het voelt stroef en schurend. Mijn ervaring is dat je ook zonder alcohol wel loskomt, maar het duurt gewoon langer’, zegt Moes. ‘Je moet wat meer geduld hebben en accepteren dat je je niet binnen één nummer al helemaal los voelt op de dansvloer. Als je niet de persoon bent die zich zonder alcohol helemaal laat gaan, kun je je afvragen of dat soort feestjes bij je past.’

Ook voor Roefs voelden de eerste alcoholvrije feestjes wat moeizaam. ‘Als je alcohol drinkt, kunnen sommige dingen makkelijker zijn, het is alsof de avond vanzelf gebeurt. Als je niet drinkt moet je je eigen avond creëren. Dat lukt me inmiddels heel goed. Ik heb meer energie om echt met mensen te praten. En ik vind het heerlijk om te aanschouwen hoe de avond verloopt, het is soms echt een show voor mij.’

Hoe hij zich over de ongemakkelijkheid heeft heengezet? ‘Uiteindelijk realiseerde ik dat de anderen dronken waren en daardoor toch niet op mij letten. Ik kan doen wat ik wil, gek dansen, zingen, niemand heeft het in de gaten.’

Eindredacteur en ‘relatie met jezelf’-coach Mariette Reineke (47) herkent ook het ongemakkelijke gevoel. Sterker nog, een van de redenen dat ze dronk, was omdat ze zich onrustig en niet op haar gemak voelde in groepen. ‘Toen ik negen jaar geleden ben gestopt met drinken, ben ik dat gaan aanpakken. Ik ben gaan onderzoeken waar dat gevoel van anxiety vandaan kwam. Als je stopt met drinken, ga je zien wat je allemaal hebt weggedronken, daar moet je wel mee willen dealen. Ik heb het in mijn geval niet over grote trauma’s hoor, maar intimiteit die ik uit de weg ging en verantwoordelijkheden die ik niet wilde nemen. Daarbij had ik altijd het gevoel dat ik iets miste. Achteraf gezien miste ik mezelf. Alcohol verdooft en zorgde ervoor dat ik even niet hoefde te voelen. ‘

Ze heeft nog steeds momenten dat ze iets liever niet wil voelen. ‘Maar dat is dan maar zo. Ik heb leren leven met mijn sensitiviteit en kies ervoor om bewust aanwezig te zijn.’

Stel je kwetsbaar op in gesprekken

Misschien denk je dat het zonder alcohol wel erg lang duurt voordat een gesprek de diepte ingaat. Of je merkt nu je nuchter bent ineens dat de conversaties op een verjaardag heel oppervlakkig zijn. Wat kun je daaraan doen zonder naar de fles te grijpen?

‘Als je wil dat het wel ergens over gaat, kun je zelf het gesprek openen of iemand een interessante vraag stellen’, adviseert Moes. Dat kan spannend zijn, beaamt ze. Oprecht contact leggen noemt ze koorddansen met z’n tweeën.

Reineke vindt dat je zonder drank beter contact kan maken met anderen. Al haar relaties zijn veranderd sinds ze niet meer drinkt. ‘Als je alcohol nodig hebt om intieme gesprekken en relaties aan te gaan, vraag jezelf dan af waarom je het niet zonder drank kunt. Betekent dat dat je geen intimiteit hebt op alle momenten dat je niet drinkt? Ik wil die intimiteit en verbinding in elk moment.’

Accepteer dat je niet zo extravert bent

‘Zelf ben ik vrij introvert’, zegt Moes, ‘en alcohol heeft me altijd geholpen om wat meer extravert te leven. Ik denk dat dat voor meer mensen geldt, want spontaniteit is vaak de norm in de maatschappij. Voor introverte mensen duurt het wat langer voor ze gewend zijn aan iemand en echt contact aan durven gaan. Accepteer dat dat tijd kost.’

Volgens de coach is het belangrijk om trouw te zijn aan jezelf. ‘Je kunt op zoek gaan naar andere trucjes om toch de extraverte persoon uit te hangen, maar als je ergens bent en je voelt je niet op je plek, waarom vertrek je dan niet gewoon? Wat veel mensen doen op feestjes die niet leuk zijn, is een drankje drinken. Dan blijven ze langer en wordt het toch leuk. Maar je kan ook gewoon weggaan en doen waar je wel zin in hebt. Een boek lezen of Netflixen. Voor mij gold: alcohol hielp me iemand te zijn die ik niet was, zonder alcohol ben ik gaan doen wat ik wel ben.’

Stap toch op vreemden af bij netwerkborrels

‘Als je denkt dat op vreemden afstappen zonder te hebben gedronken niet kan, doe het dan toch. Ook al voelt het heel ongemakkelijk’, zegt Moes. ‘In mijn trainingen leer ik mensen dat ze ook met ongemak zichzelf kunnen zijn op dat soort momenten. Hoe erg is het eigenlijk dat het oncomfortabel voelt?’

Denk ook eens aan een koffie- of lunchafspraak

Sinds Moes gestopt is met drinken, is haar sociale leven veranderd. Ineens gaat ze vroeg naar bed en spreekt ze vrienden en vriendinnen regelmatig tijdens een koffie- of lunchafspraak in plaats van ’s avonds in de kroeg.

Als je helemaal stopt met drinken, kan dat je sociale leven veranderen. ‘Maar is dat erg?’, vraagt Moes zich hardop af. ‘Ik dacht dat alcohol nodig was voor een groots en meeslepend leven, dat het zonder alcohol heel saai en suf zou zijn. De enige manier om erachter te komen of dat klopt, is door een tijdje te stoppen.’

Overigens heeft ze ook veel steun gehad van haar omgeving toen ze stopte met drinken. ‘Mensen zeiden dat ik er goed uitzag en vroegen wat ik had gedaan. Dat vond ik enorm motiverend.’