Trump doet in State of the Union beroep op eenheid, maar wel een eenheid op zijn voorwaarden: America First

Showman Trump verpakte zijn speech in patriottisme en retorisch vlagvertoon, en wees op gewone Amerikanen in het publiek die buitengewoon heldhaftig waren geweest. Het pessimisme van zijn campagne en van de inauguratie vorig jaar had plaatsgemaakt voor optimisme: het 'Amerikaanse bloedbad' was nu een 'nieuw Amerikaans Moment' geworden. Het leidde tot ongekend enthousiaste taferelen aan de Republikeinse kant, waar de Congresleden USA! USA! USA! scandeerden. Ook het de Amerikaanse kijkers waren, zo bleek uit peilingen direct na de rede, voor het merendeel positief.

Maar onder die vernislaag was het nog altijd America First, compleet met nationalisme, xenofobie en autoritaire trekjes. Rechts-extermisten als David Duke en Richard Spencer citeerden instemmend uit de speech, die behalve op het gebied van immigratie nauwelijks concrete plannen bevatte. De Democraten keken lijdzaam toe, of checkten hun mobieltjes, en klapten nauwelijks. De politieke verdeeldheid was na afloop even groot als ervoor.

Eenheid = loyaliteit

'Vanavond wil ik het hebben over wat voor soort land we gaan worden. Samen, als één team, één volk, één familie, kunnen we alles.' Trump ziet het land als een familie, voor hem de basis van absolute loyaliteit. Wie niet voor ons is, is tegen ons. Hij herinnerde eraan dat 'we trots staan voor de nationale vlag' (en er dus niet voor knielen, zoals protesterende zwarte atleten doen). En hij riep op om hardwerkende ambtenaren te belonen - 'en om federale werknemers te verwijderen die het publieke vertrouwen ondermijnen of het Amerikaanse volk teleurstellen'. Dat laatste sloot aan bij verdachtmakingen van de 'deep state', een veronderstelde vijandige bureaucratie die volgens Republikeinen 'gezuiverd' moet worden.

Immigratie

De meeste tijd stak Trump in zijn voorstel tot immigratie-hervorming. Nadat hij eerst ruim aandacht had gegeven aan de 'barbaarse' latino-bende MS-13, beschreef hij het plan dat vorige week werd uitgerold door het Witte Huis. Hij wil 1,8 miljoen zogeheten Dreamers (die als kind met hun ouders zijn meegekomen tijdens hun illegale grensoversteek) zicht bieden op het Amerikaans staatsburgerschap. Tegelijkertijd wil Trump de legale immigratie halveren. Toen Trump zei dat hij de 'ketenmigratie' wil stoppen die nieuwkomers in staat stelt 'onbeperkte aantallen familieleden binnen te brengen' (klopt niet), klonk er gekreun aan Democratische kant.

Trump noemde het voorstel in zijn rede een 'eerlijk compromis'. Maar hij zei ook dat hij 'zijn ijzeren belofte inlost om Amerika voorop te stellen'. Met het eerste wil hij de Democraten lijmen, met het tweede zijn nationalistische aanhang. 'Amerikanen zijn ook dreamers', zei Trump. Daarmee was duidelijk voor wie dit voorstel, en de hele toespraak, in de eerste plaats bedoeld was: voor Amerikanen die zich te kort gedaan voelen (zie ook: White Lives Matter).

Opioids

Van immigratie ging Trump direct over op de verslavingscrisis: volgens hem 'helpt' een strengere immigratiewetgeving ook bij de bestrijding van de drugsproblematiek. Trump signaleerde dat de crisis nog nooit zo erg is geweest als nu: elke dag sterven 174 Amerikanen aan een overdosis. De levensverwachting daalt in grote delen van Amerika.

Trumps oplossing: 'We moeten harder worden tegen drugsdealers.' Dat de crisis voor een groot deel is veroorzaakt door pijnstillers van de farmaceutische industrie, meldde hij niet. Wel zei hij hulp te willen bieden aan verslaafden, maar niet hoe. 'Het wordt een lange worsteling, maar uiteindelijk zullen we er bovenop komen, zoals we altijd doen.'

Infrastructuur

Standaard op het menu van Amerikaanse politici die iets onpartijdigs willen doen: het opkalefateren van de Amerikaanse infrastructuur. Trump noemde het weer, zoals hij dat ook al tijdens zijn campagne noemde, en vorig jaar tijdens zijn toespraak voor het congres. Een plan had hij niet echt, het was meer een verzoek: 'Ik vraag beide partijen om bij elkaar te komen en ons veilige, snelle, betrouwbare en moderne infrastructuur te geven die onze economie nodig heeft en ons volk verdient.'

Hij vroeg om een wet die 'minstens 1500 miljard dollar genereert voor de benodigde investeringen'. Hij verwacht dat lokale overheden en de private sector geld leggen bij elke dollar die de federale overheid uitgeeft. En hij wil dat de wet het hele vergunningproces versnelt van tien jaar ('een schande') naar twee jaar, misschien wel één. 'We bouwen glanzende wegen, bruggen, snelwegen, spoorwegen en waterwegen door het hele land. En we doen het met Amerikaanse ziel, Amerikaanse handen, en Amerikaanse inzet.'

Terrorisme en oorlogen

Trump had nieuws: hij houdt de gevangenis Guantánamo Bay op Cuba open. Zijn voorganger Obama wilde hem sluiten, maar dat was hem niet op tijd gelukt. Trump vindt dat van terrorisme verdachte gevangenen daar weer gewoon heen moeten. Over de oorlogen waarbij Amerika betrokken is in het Midden-Oosten en Afrika had Trump weinig te zeggen; hij zei alleen dat het leger in Afghanistan 'niet langer wordt ondermijnd door kunstmatige deadlines', en we 'de vijand niet langer onze plannen vertellen'. Zijn voorganger Obama kondigde in 2012 aan dat hij eind 2014 uit Afghanistan weg wilde zijn, wat als strategische misser wordt gezien.

Voor Noord-Korea had Trump een speciaal plekje ingeruimd. Hij had een overloper uitgenodigd en de ouders van de Amerikaanse student Otto Warmbier, die in Noord-Koreaanse gevangenschap in coma raakte en vorig jaar na terugkeer in Amerika stierf. 'We hoeven alleen maar te kijken naar het verdorven karakter van het Noord-Koreaanse bewind om de aard te begrijpen van de nucleaire dreiging tegen Amerika en onze bondgenoten.'

Prestaties

Een groot deel van zijn speech ruimde Trump in voor het opsommen van zijn prestaties. Records op de beurzen, een recordlage werkloosheid onder zwarte Amerikanen, stijgende lonen - Trump heeft de economische wind mee. Zijn dereguleringsagenda speelt zeker een rol in het zakelijke optimisme. Maar dat de goede macrocijfers mede te danken zijn aan beleid van zijn voorganger Obama en van Centrale Bank-voorzitter Janet Yellen, die van Trump weg moet, zei hij er niet bij.

Opvallend was ook het begin van zijn toespraak, waarin hij de rampen noemde die het land heeft doorstaan. Hij prees de 'Cajun Navy', symbool van Amerikaanse onverzettelijke solidariteit, mannen uit Louisiana die met hun moerasbootjes naar Texas en Florida togen om mensen uit overstroomde huizen te redden. Hij prees helden in Californië, Houston en Las Vegas, die stormen, branden en schietpartijen weerstonden (ze zaten op de tribune), en noemde hen 'het staal in de Amerikaanse ruggengraat'.

'We zijn met jullie, we houden van jullie', zei hij tegen alle slachtoffers van de rampen, onder meer in Puerto Rico. Dat daar duizend doden zijn gevallen, en dat het eiland nog steeds voor een deel zonder stroom zit, zei hij er niet bij. Hulpdienst FEMA stopte woensdag de noodhulp, ook al zijn duizenden inwoners er nog van afhankelijk.