Thuis met maximaal drie mensen eten, maar wel dertig zwetende pubers in een klaslokaal?

Zeg vooral niet dat hij zijn school half heeft moeten sluiten, want voor je het weet hangt de Onderwijsinspectie aan de lijn. De school is niet dicht, zegt rector Kees Versteeg van het Griftland College in Soest. Hij heeft alleen het onderwijs noodgedwongen ‘anders georganiseerd’. De hele bovenbouw zit thuis. De leerlingen krijgen afstandsonderwijs.

Dat zit zo. Begin vorige week werd duidelijk dat twee leerlingen uit 6-vwo positief waren getest op het coronavirus. Er volgde contactonderzoek. Bij wie waren deze leerlingen onlangs in de buurt geweest? ‘Binnen no-time’, zegt Versteeg, ‘had ik dertig tot vijfendertig leerlingen thuis zitten. Daar schrok ik van.’

Later bleken ook andere leerlingen uit 6-vwo besmet. Dus moest de hele klas naar huis. Na het weekend: meer ziekmeldingen. Van leerlingen, maar ook van docenten. ‘En dan moet soms een hele sectie in quarantaine, omdat ze onlangs nog overleg met elkaar hebben gehad’, zegt Versteeg. ‘Zie dan nog maar eens goed les te geven.’

Inmiddels zijn 23 leerlingen, vijf leerkrachten en drie mensen van het onderwijsondersteunend personeel positief getest. Nog een paar honderd mensen zitten thuis omdat ze met hen in contact zijn geweest. Rigoureus ingrijpen was daarom vereist. En dus krijgen 650 leerlingen van de bovenbouw nu afstandsonderwijs, voor minimaal een week.

Nieuwe start

Het Griftland College in Soest is niet de enige school waar het coronavirus het onderwijs in de war schopt. De website scholenmeldpunt.nl houdt een lijst bij van basisscholen en middelbare scholen waar besmettingen zijn geconstateerd bij een of meerdere leerlingen of docenten. De teller staat woensdagavond op ruim 250.

Zo zijn op het Spinoza Lyceum in Amsterdam sinds het begin van het schooljaar al 55 leerlingen en acht personeelsleden besmet (geweest). Vanaf maandag geeft de school een week lang afstandsonderwijs. Daarna is het herfstvakantie. ‘Dat geeft ons veertien dagen om het virus uit de school te krijgen’, zegt rector Jan Paul Beekman. ‘En dan kunnen we daarna een nieuwe start maken.’

Het Linie College in Den Helder heeft deze week alle 72 leerlingen en 32 medewerkers naar huis gestuurd, nadat een leerling besmet bleek. Het betreft een school voor voortgezet speciaal onderwijs voor zeer moeilijk lerende kinderen.

Ook Aeres vmbo Lelystad doet deze week alles digitaal, omdat een besmette medewerker contact heeft gehad met andere medewerkers van de school. ‘De GGD adviseert nu dat deze collega’s in quarantaine thuis moeten blijven’, schrijft de school op de website . ‘Deze groep is te groot om het onderwijs op locatie door te kunnen laten gaan.’

Matig geventileerd

Dergelijke voorvallen wakkeren de angst onder docenten op middelbare scholen aan. Ze vragen zich af waarom ze van het kabinet ’s avonds maar drie mensen te eten mogen ontvangen, terwijl ze overdag met dertig zwetende pubers in een soms matig geventileerd lokaal zitten.

‘Op mijn school zijn zowel leerlingen als docenten besmet geraakt’, schreef docent en lerarenopleider Ton van Haperen woensdag op de opiniepagina’s van de Volkskrant . ‘Het aantal groeit en als we zo doorgaan, kom ik gegarandeerd aan de beurt. Uit niets blijkt dat dit iemand interesseert. Sterker, uit een mail van mijn schoolleiding begrijp ik dat de GGD liever niet heeft dat we hierover praten, vanwege mogelijke paniekzaaierij.’

Ook rector Beekman van het Spinoza College merkte dat de onrust onder het personeel toenam toen het aantal besmettingen op school (en in de regio Amsterdam) steeg. ‘We zitten met 1280 leerlingen in een vol gebouw. Als iedereen dan tussen de lessen door de gangen loopt, vinden docenten dat spannend.’

Rector Versteeg van het Griftland College heeft ook ‘mensen die bang zijn’, bijvoorbeeld omdat ze zelf ziek zijn of een partner hebben met een zwakke gezondheid. ‘Dan wordt er gezegd: ga met ze in gesprek over alternatieven. Maar wat kan ik ze bieden, behalve begrip?’

Spatschermen

De vraag is of het nog wel verantwoord is op deze manier door te gaan. Mensen als Van Haperen vinden van niet. ‘Middelbare scholen zijn hard op weg in de tweede golf de status te krijgen van de verpleegtehuizen uit de eerste golf’, schreef hij, met die klassen die net zo vol zitten als voorheen. ‘Dit kan onmogelijk goed gaan.’

Momenteel moeten docenten en leerlingen anderhalve meter afstand houden op school. Leerlingen hoeven zich niet aan afstandsregels te houden. Verder bepalen scholen zelf welke aanvullende maatregelen ze nemen. Met tape plakken ze vakken waar leerlingen niet mogen komen. Ze laten leerlingen de handen ontsmetten bij de deur. Ze stellen spatschermen beschikbaar voor de docenten. Of stellen mondkapjes verplicht op de gang.

Daarmee lijkt het aantal besmettingen op scholen redelijk binnen de perken te blijven, al laten de statistieken ruimte voor twijfel. Uit de meest recente cijfers van het RIVM blijkt dat afgelopen week 154 besmettingen plaatsvonden op scholen en kinderdagverblijven. Een week daarvoor ging het om 129 gevallen. Het is onbekend om hoeveel docenten en hoeveel leerlingen het gaat.

Die 154 komt overeen met 3,6 procent van het aantal besmettingen waarvan min of meer bekend is waar die plaatsvond. Veel meer besmettingen vonden thuis (57 procent) en op het werk (10 procent) plaats.

Er past wel een kanttekening bij de cijfers. Van bijna 80 procent van alle ruim 19 duizend coronabesmettingen van afgelopen week is de herkomst namelijk helemaal niet duidelijk. Een deel daarvan zal ook op scholen hebben plaatsgevonden.

Knuffelen

Zijn scholen daarmee broeinesten? Bestaat er een kans dat het er straks gierend uit de hand loopt? Maken de docenten zich terecht zorgen?

Kinderarts-epidemioloog Patricia Bruijning van het UMC Utrecht denkt dat het allemaal wel meevalt. Ze wijst erop dat er bijna een miljoen leerlingen naar middelbare scholen gaan. ‘Daar vinden besmettingen plaats’, zegt ze, ‘maar niet massaal.’ Bovendien blijkt uit onderzoek dat veel besmette leerlingen het virus vermoedelijk niet op school hebben opgelopen maar daarbuiten.

Dat het vrij goed gaat, wijt Bruijning aan de maatregelen die scholen hebben genomen. ‘Docenten houden afstand’, zegt ze. ‘En om te ventileren staan deuren en ramen wagenwijd open. Ik denk dat leerkrachten in het klaslokaal minder risico lopen dan in de lerarenkamer, of ’s avonds als ze bij familie op bezoek gaan.’

Dat neemt niet weg dat Bruijning het ‘verbazingwekkend’ vindt dat het kabinet geen nieuwe maatregelen heeft afgekondigd voor middelbare scholen, nu het aantal infecties landelijk toeneemt. Ze was al eerder voorstander van striktere regels voor scholieren.

‘Die anderhalve meter tussen leerlingen is natuurlijk moeilijk te handhaven’, zegt ze, ‘maar iets van social distancing zou wel goed zijn. Nu hebben leerlingen tot 17 jaar een vrijbrief om continu te knuffelen en om elkaars nek te hangen. Ik zou voorstellen de pauzetijden meer te spreiden en een deel van de leerlingen in lokalen te laten lunchen, om de drukte in de kantine te beperken.’

Deze week onthulde de Volkskrant dat enkele leden van het Outbreak Management Team zulke maatregelen nu ook graag ingevoerd hadden, maar dat het kabinet daar geen trek in had.

Cateraar

Moet de overheid meer regie nemen? Jan Paul Beekman van het Spinoza Lyceum weet het nog zo net niet. ‘Ik hecht waarde aan de ruimte die ik heb om zelf keuzes te maken’, zegt hij. ‘Zoals nu. Elke school is anders.’

Wel zou hij vanuit Den Haag graag wat meer begrip zien voor de docenten die elke dag naar school komen. ‘Het devies is dat iedereen zo veel mogelijk thuis werkt. Ik heb collega’s die zeggen: prima, dan geven we toch afstandsonderwijs? Maar dat is niet de bedoeling. Het zou mooi zijn als het kabinet dat benoemt. Dat wij geacht worden naar ons werk te gaan waar anderen thuis mogen blijven. Dan voelen docenten zich meer gerespecteerd.’

Kees Versteeg van het Griftland College denkt wel dat een steviger regie vanuit Den Haag zinvol is. Hij probeert sinds deze week de leerlingen die wel op school zijn wat meer uit elkaar te houden: door ze te laten lunchen in het klaslokaal, de aula dicht te gooien en de cateraar naar huis te sturen. Het zou best aardig zijn als Den Haag daar heldere richtlijnen geeft.

‘Dat zorgt voor eenduidigheid’, zegt hij. ‘Dat maakt het makkelijker om maatregelen te communiceren. Je staat niet zo alleen.’