Advies Piet Hein Donner: ‘succesvolle nieuwe partijen zo snel mogelijk in het kabinet’
Nieuwe politieke partijen die veel zetels winnen met de belofte dat zij alles anders gaan doen, moeten zo snel mogelijk het kabinet in. Dat is het advies van CDA-coryfee en oud-informateur Piet Hein Donner aan de politiek bij zijn vertrek van het Binnenhof. ‘Verantwoordelijkheid geven, dat is de methode om te laten zien: kun je het waarmaken of niet?’
Dat zegt Donner in een interview met de Volkskrant. Hij neemt woensdag afscheid als vicepresident van de Raad van State. Donner was in 2002 informateur van het kabinet-Balkenende I met de Lijst Pim Fortuyn (uit het niets op 26 zetels) en was in 2010 voorstander van een gedoogrol van de PVV (toen van 9 naar 24 zetels) voor het kabinet-Rutte I (VVD en CDA).
‘Maak ze medeverantwoordelijk’, noemt Donner zijn doctrine over de inkapseling van nieuwe partijen. Die opvatting is niet vanzelfsprekend aan het Binnenhof, waar vaker het tegenovergestelde – een zogenoemd cordon sanitaire – praktijk is. Voor en na de verkiezingen van 2017 sloten VVD en CDA samenwerking met Geert Wilders’ PVV uit.
Concessie doen
Volgens Donner is het beter om nieuwe partijen te laten ervaren dat verantwoordelijkheid nemen in een regeringscoalitie per definitie betekent: concessies doen en die, hoe moeilijk ook, uitleggen aan de achterban. ‘Dat na het weglopen van Geert Wilders de PVV drie verkiezingen op rij heeft verloren, bevestigt mijn opvatting van partijen associëren met het beleid.’
In het voorjaar van 2012 brak gedoogpartner Wilders besprekingen in het Catshuis over nieuwe noodzakelijke bezuinigingen af, waardoor het kabinet-Balkenende viel. De PVV zakte bij de daaropvolgende verkiezingen terug naar vijftien zetels en scoorde in 2014 bij de gemeenteraadsverkiezingen en de Europese verkiezingen slechter dan voorheen. Niettemin heeft de partij sinds vorig jaar weer twintig zetels in de Tweede Kamer, terwijl de LPF is geïmplodeerd. Donner: ‘Klopt, maar de LPF heeft regeringsverantwoordelijkheid gedragen, de PVV uiteindelijk nog steeds niet.’
Het kabinet-Balkenende I met de LPF van de kort daarvoor vermoorde Pim Fortuyn hield 87 dagen stand. Met de gedoogconstructie rond het kabinet-Rutte I hoefde PVV-leider Wilders geen bewindslieden te leveren, maar steunde hij wel dat deel van het kabinetsbeleid dat in een apart gedoogakkoord was vastgelegd. De constructie hield anderhalf jaar stand.
Schone handen
Al langer bestaande ‘nieuwe’ partijen als de SP (sinds 1994 in de Kamer) en GroenLinks (een fusiepartij die in 1990 uit drie partijen ontstond) krijgen in Den Haag vaak het verwijt hun handen schoon te houden door nooit mee te regeren. Die partijen zelf vinden dat zij nooit een eerlijke kans hebben gekregen van de oude bestuurlijke middenpartijen. In 2006 haalde de SP 25 zetels, maar bleef zij buiten het kabinet. Hetzelfde gebeurde vorig jaar met GroenLinks: negentien zetels, maar geen regeringsdeelname. Het maakt het vormen van coalities steeds moeilijker.
Piet Hein Donner neemt afscheid van Den Haag: ‘Nieuwe partijen die het allemaal anders willen, moeten zo snel mogelijk regeren’
Hij was een politieke laatbloeier maar werd alsnog informateur, meervoudig minister en vicepresident van de Raad van State. CDA-coryfee Piet Hein Donner (70) speelde een vooraanstaande rol op enkele bepalende politieke momenten van de afgelopen twintig jaar. Bij zijn pensionering blikt hij nog één keer terug.